Rzadko zwraca się uwagę na okoliczność, że aby zgoda na interwencję medyczną została udzielona w prawidłowy sposób, wcześniejszy obowiązek informacyjny musi zostać spełniony przez lekarza o odpowiednich kompetencjach.

Jedną z najistotniejszych czynności formalnych w praktyce leczenia chirurgicznego jest uzyskanie zgody na zabieg operacyjny albo metodę leczenia lub diagnostyki o podwyższonym dla pacjenta ryzyku. W wielu publikacjach z zakresu prawa medycznego szczegółowo omawiane są reguły uzyskiwania takiej zgody, problematyka jej ważności lub nieważności oraz – na przykładach orzecznictwa – skutki niedochowania obowiązujących w tym zakresie zasad.

Przypomnijmy, że kwestię zgody pacjenta na świadczenie zdrowotne reguluje art. 18 Ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, w którym narzucono dwa podstawowe warunki ważności takiej zgody. Pierwszym jest zachowanie jej formy pisemnej, a drugim – uzyskanie przez pacjenta przed jej wyrażeniem informacji spełniającej kryteria zawarte w art. 9 ustawy. Informacja ta ma być przekazana przez lekarza w przystępnej formie (tzn. dostosowanej do poziomu kompetencji pacjenta, w tym małoletniego lub osoby w podeszłym wieku) i zawierać dane o: „stanie zdrowia pacjenta, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych i leczniczych, dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia oraz rokowaniu”.

Powyższe przepisy ustanawiają pewne minimum formalne, którego niedopełnienie będzie skutkować nieważnością zgody. Niewątpliwie jednak poza wskazanym w ustawie zakresem istnieją dodatkowe warunki, które muszą zostać spełnione, aby zgoda była ważna, a których ustawodawca nie wymienił wprost w przepisie, uważając je za „oczywiste”. Takim oczywistym warunkiem jest np. konieczność wypełnienia rubryk formularza zgody, który będzie przez pacjenta podpisywany, np. w zakresie planowanego rodzaju zabiegu. Podpisanie przez pacjenta formularza in blanco – mimo że formalnie spełnia warunek wskazany w przepisie (tj. zachowanie formy pisemnej) – nie może być uznane za wyrażenie zgody poinformowanej. Pacjent, który podpisałby taki formularz – nawet gdyby wcześniej został ustnie poinformowany o rodzaju zabiegu i wszelkich jego okolicznościach – w trakcie ewentualnego postępowania sądowego łatwo podważy jego wartość jako oświadczenia woli, ponieważ przedmiot zgody nie został w takim dokumencie jednoznacznie określony. Ba, pacjent będzie mógł np. twierdzić, że lekarz wykonał zupełnie inny zabieg niż ten, o którym był informowany w trakcie podpisywania formularza, a na który on nie wyraził zgody.