Zaburzenia rytmu i przewodzenia

Redaktor działu: dr hab. n. med. Radosław Lenarczyk Katedra Kardiologii, Wrodzonych Wad Serca i Elektroterapii SUM, Śląskie Centrum Chorób Serca, Zabrze

Zespół stymulatorowy – aspekty elektrofizjologiczne, neurohumoralne i hemodynamiczne

dr n. med. Leszek Chęciński1
prof. dr hab. n. med. Jacek Gajek2

1Wrocławskie Centrum Zdrowia SPZOZ, Wrocław

2Katedra i Klinika Kardiologii, Uniwersytet Medyczny, Wrocław

Adres do korespondencji: Wrocławskie Centrum Zdrowia SPZOZ, e-mail: checinski_leszek@tlen.pl

Korzystny wpływ stymulacji serca na zmniejszenie objawów klinicznych powiązanych z bradykardią pozostaje bezdyskusyjny. Implantacja stymulatora serca może jednak generować negatywne następstwa stymulacji komorowej, w tym nietolerancję stymulacji serca. Zespół stymulatorowy to zespół objawów klinicznych spowodowany niedostosowaniem czasowym między skurczem przedsionków i komór. Patomechanizm zespołu stymulatorowego jest złożony, biorą w nim udział zarówno czynniki humoralne, jak i mechanizmy odruchowe. Sposób leczenia chorych jest uzależniony od mechanizmu patofizjologicznego i może obejmować zarówno programowanie, zmianę trybu stymulacji, jak i rozszerzenie układu.

Wprowadzenie

Stała stymulacja serca jest uznaną formą leczenia objawowej bradykardii. Stanowi swoisty bufor bezpieczeństwa dla prowadzącego i nadzorującego leczenie lekarza, zwłaszcza jeśli chodzi o terapię napadowych tachyarytmii nadkomorowych (najczęściej migotania przedsionków). Niestety, w odległym okresie obserwacyjnym fakt długotrwałej elektrostymulacji serca może wiązać się ze zmianą struktury histologicznej i zwłóknieniem śródmiąższowym mięśnia sercowego, z zaburzeniami w przepływie krwi w miokardium, aktywacją czynników neurohumoralnych, co w rezultacie może indukować zmiany degeneracyjne, pogarszać funkcję rozkurczową oraz skurczową serca.1-6

Konwencjonalna prawokomorowa stymulacja serca była z biegiem czasu zastępowana dwujamową stymulacją serca. Głównym celem takiego postępowania była poprawa synchronii przedsionkowo-komorowej prowadząca do złagodzenia objawów wynikających z niedostosowania czasowego pomiędzy skurczem przedsionków i komór. Wraz z pojawieniem się oraz zwiększeniem dostępności dwujamowych stymulatorów serca pacjentom z objawami zespołu stymulatorowego doszczepiano elektrodę przedsionkową. Obecnie zabieg implantacji jedynie elektrody prawokomorowej wykonywany jest u osób bez rytmu zatokowego. Szczególne przypadki stanowią osoby z rytmem zatokowym, u których występuje techniczny problem z fiksacją elektrody przedsionkowej w trakcie zabiegu lub brak możliwości uzyskania optymalnych parametrów elektrostymulacji. W pozostałych sytuacjach preferowane są dwujamowe stymulatory serca z funkcją minimalizacji odsetka stymulacji komorowej serca lub bez tej funkcji. Biorąc pod uwagę aktualną wiedzę dotyczącą późnych następstw elektrostymulacji, uznawana dotąd za najbardziej fizjologiczną dwujamowa elektrostymulacja serca z czasem może generować istotny problem kliniczny.

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Zespół stymulatorowy

Pierwszy opis objawów wchodzących w skład zespołu stymulatorowego sięga drugiej połowy XX w. Opis dotyczył pacjentów, którzy pomimo wszczepionego stymulatora serca [...]

Podsumowanie

Zespół stymulatorowy stanowi istotny i zarazem trudny problem kliniczny dla lekarzy sprawujących na co dzień opiekę nad chorymi z implantowanym kardiostymulatorem. [...]
Do góry