Jedną z najczęstszych dolegliwości, z którymi pacjenci zgłaszają się do lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej, jest ból stawów. Szybkie ustalenie rozpoznania i rozpoczęcie odpowiedniego leczenia zmniejsza ryzyko powikłań związanych z postępem choroby zapalnej stawów oraz powikłań przewlekłego leczenia przeciwbólowego.

CELE ARTYKUŁU

Po przeczytaniu artykułu Czytelnik powinien umieć:

• przeprowadzić badanie podmiotowe i przedmiotowe u osoby z bólem i obrzękiem stawów
• wdrożyć podstawową diagnostykę różnicową bólu i obrzęku stawów i zinterpretować jej wyniki
• wdrożyć podstawowe leczenie bólu i obrzęku stawów w zależności od rozpoznania
• rozpoznać przypadki bólu i obrzęku stawów wymagające pilnej konsultacji u innych specjalistów

Wstęp

Ból stawu powoduje dyskomfort u chorego. Ból lokalizuje się w okolicy struktury będącej miejscem połączenia dwóch sąsiadujących ze sobą kości. Może mieć charakter niezapalny i wówczas określany jest terminem „artralgia” lub być wynikiem stanu zapalnego – wtedy mówi się o zapaleniu stawów (arthritis).

Ból stawów jest jedną z najczęściej występujących dolegliwości, z którymi pacjenci zgłaszają się do lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej i ortopedów. Ból może wynikać ze zmian patologicznych samego stawu lub zmian w obrębie otaczających struktur (więzadła, ścięgna, kaletki, torebka stawowa). Może też mieć inne przyczyny, gdy jego źródło jest umiejscowione w odległym miejscu, tak jak w przypadku zmian w kręgosłupie (dyskopatia). Ból może być wynikiem przeciążenia, urazu, zakażenia, choroby autoimmunologicznej, procesu nowotworowego kości lub wywodzącego się z innych tkanek.

Dolegliwościom bólowym mogą towarzyszyć obrzęk, zwiększone ucieplenie stawu, ale też często mimo deformacji stawu nie występują typowe cechy zapalenia. Zadaniem lekarza w takiej sytuacji jest przede wszystkim różnicowanie pomiędzy bólem wywołanym niezapalną a zapalną przyczyną (tab. 1 i 2).

Na początkowym etapie diagnozy celem lekarza jest ustalenie, czy chory wymaga dalszej szerszej diagnostyki reumatologicznej i wdrożenia specjalistycznego leczenia, czy też pomocy ortopedycznej lub rehabilitacji w połączeniu z leczeniem objawowym. Leczenie bólu rozpoczyna się w przypadku ustalonej niezapalnej przyczyny, natomiast w przypadku podejrzenia zapalenia stawów (np. w przebiegu RZS – reumatoidalnego zapalenia stawów) leczenie przeciwbólowe jest tylko jednym z elementów terapii. Jeśli lekarz stwierdzi zapalenie, bardzo ważne jest szybkie ustalenie rozpoznania i rozpoczęcie leczenia; w chorobach reumatycznych stosuje się leki modyfikujące przebieg choroby – najczęściej, metotreksat i sulfasalazynę.