Teoria i praktyka
Starość, depresja, przemoc – jak bardzo się łączą
Prof. dr hab. n. o zdr. Marta Makara-Studzińska
Zaburzenia nastroju i występowanie depresji u osób w podeszłym wieku są obserwowane znacznie częściej niż u osób przed 60. r.ż. Może to mieć związek z chorobą somatyczną, ale też z różnymi trudnościami i przeżyciami, jakich doświadczają w procesie starzenia się, a także z przemocą ze strony innych osób. Celem artykułu jest pokazanie na przykładzie aktualnych badań problemu występowania depresji i przemocy w grupie osób starszych.
Depresja co roku dotyka 8-12 proc. populacji. Światowa Organizacja Zdrowia prognozuje, że w roku 2020 będzie ona drugą co do częstości występowania chorobą. Prawdopodobieństwo wystąpienia zaburzeń depresyjnych w populacji osób w wieku podeszłym jest wyższe niż w populacji ogólnej. Szacuje się, że w Wielkiej Brytanii depresja dotyczy jednej na pięć osób w wieku powyżej 65 lat oraz dwóch na pięć zamieszkujących domy opieki społecznej.[2]
B. Szatur-Jaworska wymienia następujące zdarzenia krytyczne przypadające na okres starości:
- przejście na emeryturę,
- wdowieństwo,
- opuszczenie domu rodzinnego przez dzieci,
- choroba,
- zmiana miejsca pobytu rozumiana jako przeprowadzka do własnych dzieci lub do instytucji opiekuńczej.
Każde z tych zdarzeń ma negatywny wpływ na funkcjonowanie osoby w wieku podeszłym oraz może prowadzić do powstania kryzysu.
Ważnym objawem kryzysu rozwojowego są symptomy depresyjne.[1] Rozpoznanie depresji u osób powyżej 65. r.ż. wynosi ok. 15 proc. Głębokie stany depresyjne dotyczą od 2 do 4 proc. osób starszych.
Depresja w okresie późnej dorosłości dzieli się na trzy główne grupy:
- endogenne – pierwszy epizod/kolejny etap choroby afektywnej,
- psychogenne – jako skutek strat poniesionych w okresie starości,
- organiczne – uszkodzenia struktur odpowiedzialnych za kontrolę emocji oraz nastroju.[1]
Zaburzenia nastroju u osób w wieku senioralnym rzadko spełniają wszystkie kryteria diagnostyczne, określone dla tej kategorii chorób. Depresja w wieku podeszłym nie musi manifestować wszystkich charakterystycznych objawów, może mieć charakter zaburzeń wybiórczych (dystymia, „mała depresja”) albo mieszanych (depresje psychotyczne, organiczne uszkodzenie mózgowia).[3] Postacie depresyjnych zaburzeń nastroju przedstawia tabela 1.
Wśród przyczyn powstawania zaburzeń depresyjnych w wieku podeszłym wymienia się:
- reakcję na wydarzenia związane z procesem starzenia się, zmniejszeniem sprawności fizycznej, chorobami,
- zmianę w zakresie funkcji społecznej, stanu zdrowia, statusu majątkowego,
- zmianę w obrębie relacji społecznych,
- zamieszkanie w domu opieki społecznej lub w domu późnej starości.
