Psyche a soma
Konsultacje psychiatryczne pacjentów endokrynologicznych
Dr n. med. Monika Kantorska-Janiec
Prof. dr hab. med. Joanna Rymaszewska
Objawy o charakterze psychopatologicznym nie należą u pacjentów endokrynologicznych do rzadkości. Dzięki rozwojowi diagnostyki somatycznej coraz łatwiej udaje się rozdzielić problemy psychiczne występujące w przebiegu endokrynopatii od pierwotnych zaburzeń psychicznych. Wciąż jednak najczęściej od współpracy endokrynologa z psychiatrą zależy właściwe zdiagnozowanie problemu, zaznaczając, że to endokrynolog jest lekarzem, który w tym duecie otrzymuje pierwszeństwo. W artykule przedstawiono podstawowe zagadnienia, które mogą okazać się istotne w pracy konsultacyjnej.
Wpływ różnych związków i substancji fizjologicznie obecnych w organizmie człowieka na jego stan psychiczny intrygował lekarzy od starożytności – już hipokratejskie fluidy miały kształtować temperament, wpływać na ludzkie zachowanie, warunkować sposób postrzegania świata. Objawy psychopatologiczne towarzyszą niemal wszystkim endokrynopatiom, choć ich pozycja diagnostyczna na przestrzeni czasu ulega zmianom.
Kraepelin w „Psychiatrie: Ein Lehrbuch für Studierente und Ärzte” z 1896 roku postulował endokrynologiczne źródło dementia praecox (schizofrenii paranoidalnej). Bleuler, który zajmował się „psychiatrią endokrynologiczną”, w „Endokrinologische Psychiatrie” z 1953 roku wprowadził pojęcie zespołu psychoendokrynnego i wskazywał na związek z równowagą hormonalną takich elementów życia psychicznego jak impulsywność, ogólny poziom aktywności, czujności, uwagi.[1]
Podstawowe procesy fizjologiczne kontrolowane hormonalnie można połączyć w trzy podstawowe grupy: wzrostu i dojrzewania, ogólnej aktywności metabolicznej organizmu oraz reprodukcji. W spektrum zainteresowania endokrynologii pozostaje jednak aktywność poszczególnych hormonów i gruczołów dokrewnych (podwzgórza, przysadki, tarczycy, przytarczyc, wysepek trzustkowych, nadnerczy, jajników i jąder). Oceny endokrynologicznej dokonuje się także u pacjentów z nadciśnieniem, cechami niedożywienia, otyłością, osteoporozą i hiperlipidemią.
Neuroendokrynologia zajmuje się aktywnością hormonalną i jej związkami z ośrodkowym układem nerwowym (dotyczy to w szczególności roli podwzgórza i przysadki), a psychoneuroendokrynologia analizuje interakcje układu nerwowego, hormonów i ludzkich zachowań w celu ustalenia, w jakim zakresie:
- zaburzenia hormonalne wpływają na ludzkie zachowanie,
- podanie substancji hormonalnych może mieć działanie psychoaktywne,
- zmiany zachowania mogą mieć podłoże hormonalne (objawy behawioralne opisuje się w endokrynopatiach, poszukuje się także endokrynnego podłoża pierwotnych zaburzeń psychicznych),
- zmiany aktywności hormonalnej skutkują elementami behawioralnymi tylko u pewnych osób,
- zmiany zachowania są skutkiem pewnych fizjologicznych rodzajów aktywności hormonalnej.
