1. Co to jest przepuklina?

Przepuklina to stan, w którym narządy jamy brzusznej lub ich fragmenty uwypuklają się przez osłabioną ścianę jamy brzusznej na zewnątrz ciała, tworząc widoczne i wyczuwalne pod skórą owalne wybrzuszenia. Każda przepuklina prawdziwa ma wrota, przez które uwypukla się worek przepuklinowy zbudowany z otrzewnej (błony wyściełającej ścianę jamy brzusznej od wewnątrz), zawierający najczęściej sieć (fartuch tłuszczowy swobodnie pokrywający narządy jamy brzusznej), fragmenty lub całe pętle jelitowe albo – znacznie rzadziej – inne narządy, na przykład pęcherz moczowy.

2. Kiedy powstaje przepuklina?

Ciało człowieka nie jest doskonałe, niektóre obszary mają naturalną mniejszą wytrzymałość ze względu na przenikanie przez nie takich struktur, jak duże naczynia i nerwy, powrózek nasienny z jądrem lub inne. Takim miejscem jest okolica pachwinowa, przedzielona przez więzadło pachwinowe na piętro górne (tu powstają przepukliny pachwinowe, mogące schodzić wzdłuż kanału pachwinowego nawet do moszny) oraz piętro dolne, poniżej więzadła (tu najczęściej lokalizują się przepukliny udowe, typowo u kobiet). Innym miejscem, w którym często powstają przepukliny, jest okolica pępka oraz kresa biała, przebiegająca pośrodku brzucha od mostka przez pępek do spojenia łonowego (w kresie schodzą się mięśnie lewej i prawej połowy jamy brzusznej). To stosunkowo cienka i słaba bariera w porównaniu z bocznymi okolicami brzucha, pozbawiona nerwów i naczyń.

Aby powstała przepuklina, muszą zaistnieć dodatkowe czynniki zwiększające ryzyko choroby, przede wszystkim zwiększone ciśnienie w jamie brzusznej, które powoduje wypychanie narządów do wymienionych przestrzeni i ich uwypuklenie na zewnątrz. Tak może się zdarzyć m.in. u pacjentów z wieloletnimi zaparciami, chorobami układu oddechowego objawiającymi się przewlekłym kaszlem, palaczy papierosów, pacjentów otyłych, kobiet w ciąży, osób wykonujących ciężką pracę fizyczną po urazie jamy brzusznej itp. Od lat znane jest również podłoże genetyczne – zaburzenie budowy włókien kolagenowych.

3. W jakim wieku powstają przepukliny?

Przepukliny można podzielić na wrodzone, powodujące objawy u małych dzieci, oraz nabyte w wieku dojrzałym. Osobnego omówienia wymagają przepukliny pooperacyjne, które powstają nawet po wielu latach od zabiegu w miejscach cięć chirurgicznych. Rozcięcie powłok jamy brzusznej osłabia ich wytrzymałość i w tym miejscu mogą utworzyć się wrota dla przepukliny. Może do tego dojść u chorych z wymienionymi w poprzednim punkcie czynnikami ryzyka oraz w przypadku powikłań leczenia operacyjnego. Do tych ostatnich zaliczane są: zakażenia operowanego miejsca, liczne reoperacje, niestosowanie się chorego do zaleceń używania pasa przepuklinowego po operacji, niedźwigania ciężarów, zmniejszenia masy ciała itp.

4. Jakie są rodzaje przepuklin?

Najczęściej spotykanym typem przepukliny brzusznej jest przepuklina pachwinowa – występuje u 60% wszystkich chorych operowanych z powodu przepukliny, przeważnie u mężczyzn. Przepuklina udowa to choroba kobiet – chorują one 7 razy częściej od mężczyzn. Przepukliny pępkowe i kresy białej również występują nieco częściej u kobiet.

Z punktu widzenia pacjenta najważniejsze jest rozróżnienie między przepuklinami odprowadzalnymi i nieodprowadzalnymi. Odprowadzalna przepuklina to taka, którą można ręcznie odprowadzić z powrotem do wnętrza jamy brzusznej, uciskając ją ręką z zewnątrz.

5. Kiedy przepuklina boli?

Najczęściej chory obserwuje powiększanie się uwypuklającego się miękkiego tworu, który może samodzielnie (lub nie) odprowadzić do wnętrza brzucha. Worek przepuklinowy z czasem (po miesiącach lub po latach) bardzo się powiększa. Dzieje się tak wskutek zwiększania ciśnienia w brzuchu, na przykład w czasie dźwigania, wypróżnień, kaszlu, śmiechu. Nie każda przepuklina boli, choć mogą pojawić się dolegliwości bólowe, wzdęcia, zaparcia i ogólny dyskomfort.

6. Kiedy przepuklina jest niebezpieczna? Jak ją leczyć?

Pacjent, u którego pojawiła się przepuklina, powinien zgłosić się do chirurga. W przypadku niewielkich lub powoli powiększających się przepuklin, niewywołujących żadnych dolegliwości, o szerokich wrotach i/lub swobodnie odprowadzalnych do jamy brzusznej przyjętym postępowaniem jest obserwacja i regularne kontrole w poradni chirurgicznej.

Jeśli nie ma wskazań do operacji, często wystarcza postępowanie zachowawcze, tzn. stosowanie przez chorego pasa przepuklinowego, zmiana diety, zmniejszenie masy ciała, zaprzestanie palenia tytoniu, unikanie forsownego wysiłku fizycznego, czyli wyeliminowanie sytuacji, gdy zwiększa się ciśnienie w jamie brzusznej. Nie istnieją leki przeznaczone do leczenia przepuklin brzusznych.

Leczeniem z wyboru jest zabieg operacyjny, którego celem jest zlikwidowanie przepukliny (odprowadzenie do jamy brzusznej lub usunięcie jej zawartości) i wzmocnienie osłabionej w tym miejscu ściany brzucha siatkami z tworzywa sztucznego tzw. techniką beznapięciową.

Operacje przepuklin pachwinowych i udowych można wykonać w znieczuleniu miejscowym, podpajęczynówkowym i ogólnym. Operacje przepukliny kresy białej i pępkowej przeprowadza się w znieczuleniu ogólnym (narkozie). Sam zabieg najczęściej przeprowadza się przez cięcie w miejscach typowych nad przepuklinami, można również wykonać zabieg metodą laparoskopową (tzw. zabieg przez dziurkę od klucza).

Sytuacją wymagającą osobnego omówienia jest zadzierzgnięcie uwięźniętej przepukliny.

Przepuklina uwięźnięta to taka, której wrota zacisnęły jej zawartość. Stan taki, gdy nie powoduje objawów i trwa przez dłuższy czas, może doprowadzić do przyrośnięcia ściany worka do wrót przepukliny i uniemożliwiać odprowadzenie jej do jamy brzusznej.