Onkologia

Nowotwory dziedziczne przewodu pokarmowego

dr n. med. Magdalena Gewartowska1

dr hab. n. med. Marek Stańczyk2

1Środowiskowe Laboratorium Mikroskopii Elektronowej, Instytut Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej im. M. Mossakowskiego Polskiej Akademii Nauk w Warszawie
2Oddział Chirurgii Ogólnej i Onkologicznej z Częścią Urazową, Szpital Wolski im. dr Anny Gostyńskiej Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Warszawie

Adres do korespondencji: dr hab. n. med. Marek Stańczyk, Oddział Chirurgii Ogólnej i Onkologicznej z Częścią Urazową, Szpital Wolski im. dr Anny Gostyńskiej SPZOZ, ul. Kasprzaka 17, 01-211 Warszawa; e-mail: stanczyk@poczta.onet.pl

W rozwoju nowotworów dziedzicznych istotną rolę odgrywa przekazywana z pokolenia na pokolenie mutacja genów sprzyjających ich powstawaniu.1 Podłoże genetyczne jako czynnik ryzyka nowotworu przewodu pokarmowego zostało opisane w: raku przełyku, żołądka, jelita cienkiego, trzustki i jelita grubego.2 Niniejsze opracowanie ma na celu usystematyzowanie wiedzy na temat podłoża, zasad diagnostyki i leczenia najczęstszych dziedzicznych nowotworów przewodu pokarmowego.

Wprowadzenie

Transformacja nowotworowa jest rezultatem zmian w wielu genach. Zmiany te zachodzą pod wpływem uszkadzających czynników obecnych w środowisku (kancerogenów). Odporność genomu na uszkodzenia zależy od sprawności usuwania kancerogenów z komórki (detoksykacji) i procesów naprawy uszkodzonego DNA (stabilizacji). Geny detoksykacyjne i stabilizacyjne (MMR) różnią się od siebie pod względem cech osobniczych. Ponadto kluczową rolę w utrzymaniu podziałów komórek organizmu na właściwym poziomie odgrywają geny supresorowe nowotworów. Produkty białkowe tych genów są inhibitorami cyklu komórkowego i składnikami układu kontaktowego hamowania podziałów komórek przy zetknięciu się komórek ze sobą. Wystąpienie mutacji w genie supresorowym prowadzi do zwiększenia częstości podziałów komórkowych oraz multiplikacji i kumulacji błędów replikacyjnych. Aktywność kodowanych białek o tej samej funkcji metabolicznej różni się u ludzi. Podatność na chorobę nowotworową zależy zatem nie tylko od ekspozycji na kancerogeny, lecz także od dziedzicznych predyspozycji genetycznych.

Dziedziczny rak jelita grubego

Szacuje się, że nawet 20% zachorowań na raka jelita grubego (RJG) jest uwarunkowanych predyspozycjami genetycznymi, a w przypadku 5-10% tych nowotworów można dokładnie określić mutację genetyczną związaną z ryzykiem ich powstania. Najlepiej poznane dziedziczne zespoły predysponujące do powstania raka przewodu pokarmowego to: zespół Lyncha (LS – Lynch syndrome), rodzinna polipowatość gruczolakowata (FAP – familial adenomatous polyposis), atypowa rodzinna polipowatość gruczolakowata (AFAP – attenuated familial adenomatous polyposis), polipowatość związana z mutacją genu MUTYH (MAP – MUTYH-associated polyposis), zespół młodzieńczej polipowatości (JPS – juvenile polyposis syndrome) i zespół Peutza-Jeghersa (PJS – Peutz-Jeghers syndrome).3

Dziedziczny rak jelita grubego niezwiązany z polipowatością – zespół Lyncha

Podłoże genetyczne

Opisany przez Henry’ego T. Lyncha zespół dziedzicznego, niezwiązanego z polipowatością raka jelita grubego (HNPCC – hereditary non-polyposis colorectal cancer) stanowi przyczynę około 1-4% wszystkich przypadków raka jelita grubego. Powstaje w wyni...

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Dziedziczny rozlany rak żołądka

Populacyjne ryzyko zachorowania na raka żołądka wynosi 1-2%. W około 10% przypadków występuje rodzinna agregacja zachorowań. Z punktu widzenia budowy histologicznej raki żołądka [...]

Dziedziczny rak trzustki

Ryzyko zachorowania na raka trzustki jest zwiększone w przebiegu zespołów genetycznych takich jak m.in.: Lyncha, Peutza-Jeghersa, młodzieńczej polipowatości, zespołu rodzinnego występowania znamion atypowych [...]

Podsumowanie

Nasze doświadczenie kliniczne wskazuje, że chirurdzy znamiennie rzadziej, niżby to wynikało ze statystycznego prawdopodobieństwa występowania dziedzicznego RJG, kierują chorych na dalsze [...]

Do góry