Atopowe zapalenie skóry (AZS) jest przewlekłą nawracającą chorobą skóry, która dotyczy ponad 20 proc. dzieci i 2-5 proc. populacji dorosłej krajów rozwiniętych.[1] Terapie zewnętrzne, w tym miejscowo stosowane glikokortykosteroidy oraz środki immunomodulujące, często są niewystarczające i ponad 10 proc. pacjentów wymaga w celu kontroli objawów choroby systemowej terapii immunosupresyjnej.[2] W tych przypadkach główną opcję terapeutyczną stanowi cyklosporyna A (CyA), którą stosuje się u 80-86 proc. chorych z ciężkim AZS.[2] CyA rekomenduje się jako lek pierwszego rzutu u dorosłych pacjentów.[3] Niestety, lek nie ma zarejestrowanych wskazań do zastosowania u dzieci i młodzieży. W tej grupie chorych zalecenia dotyczące stosowania CyA opierają się na wynikach pojedynczych badań kohortowych i pojedynczych randomizowanych badaniach kontrolnych (wskazania off-label).[4-6]

Mechanizm działania CyA w AZS

Cyklosporyna A jest lekiem o wysokiej skuteczności w atopowym zapaleniu skóry, powodującym szybką poprawę dzięki efektowi przeciwzapalnemu i przeciwświądowemu. Główne działanie CyA polegające na hamowaniu aktywacji komórek T prowadzi do zmniejszenia stężenia interleukiny 2 i innych cytokin prozapalnych. Lek hamuje również proliferację keratynocytów, uwalnianie histaminy z mastocytów, ekspresję cząstek adhezyjnych na komórkach śródbłonka oraz wywiera wpływ na komórki B i komórki dendrytyczne.[7] Jako wynik leczenia CyA obserwuje się zmniejszenie liczby komórek zapalnych w skórze i normalizację procesu rogowacenia.[7] Działanie przeciwświądowe CyA związane jest z hamowaniem uwalniania przez keratynocyty limfopoetyny zrębu grasicy (thymic stromal lymphopoietin – TSLP) – mediatora odpowiedzialnego za aktywację neuronów czuciowych, oraz zmniejszeniem stężenia interleukiny 31 w surowicy – cytokiny wywołującej świąd.[8] Lek redukuje także gęstość wolnych zakończeń nerwowych w naskórku i ekspresję genów dla receptorów związanych ze świądem w zwojach korzeni grzbietowych.[8]

Zastosowanie CyA w AZS u dorosłych

Badania kliniczne przeprowadzone na początku lat 90. ubiegłego wieku potwierdziły skuteczność cyklosporyny A w leczeniu atopowego zapalenia skóry u dorosłych.[9,10] Ograniczeniem jej stosowania są jednak działania niepożądane terapii. Do najpoważniejszych z nich zalicza się: