Aktualne poglądy

Trądzik pospolity – najnowsze metody leczenia

Dr hab. med. Beata Bergler-Czop

Katedra i Klinika Dermatologii SUM w Katowicach

Adres do korespondencji: Dr hab. med. Beata Bergler-Czop, Katedra i Klinika Dermatologii SUM, ul. Francuska 20-24, 40-027 Katowice

Small bergler beata 26x opt

Dr hab. med. Beata Bergler-Czop

Terapia trądziku została zrewolucjonizowana w latach 80. XX wieku, kiedy po raz pierwszy zastosowano pochodne witaminy A w leczeniu ogólnym. Konsensus z 2009 roku (aktualizacja 2012-2016) dotyczący jego leczenia zmienił znacznie podejście do terapii retinoidami: u pacjentów ze wszystkimi postaciami trądziku (z wyjątkiem kobiet w ciąży) terapia skojarzona oparta na retinoidach miejscowych lub ogólnych (trądzik skupiony) jest leczeniem pierwszego rzutu.

Small pic.1 opt

Ryc. 1. Trądzik piorunujący.

Small pic.3 opt

Ryc. 2. Trądzik skupiony.

Small pic.4 opt

Ryc. 3. Trądzik skupiony.

Pierwotnym wykwitem w trądziku, który zapoczątkowuje kaskadę zmian zapalnych, jest mikrozaskórnik. Powstaje on pod wpływem różnych czynników, jak: niedobór kwasu linolenowego, nadmierna sekrecja androgenów i nadmiar wolnych kwasów tłuszczowych. Czynnikiem warunkującym przekształcenie się mikrozaskórnika w zaskórnik (comedones) jest keratynizacja wewnątrzmieszkowa, która prawdopodobnie jest spowodowana podrażnieniem ścian mieszka włosowego przez materiał łojowy i bakterie, co prowadzi do nadprodukcji i gromadzenia korneocytów. Nasilona sekrecja łoju sprzyja niedoborowi kwasu linolenowego, co wtórnie nasila komedogenezę.[4,5,6] Nadmierna produkcja i gromadzenie łoju oraz zamknięcie ujścia gruczołu łojowego sprzyjają kolonizacji bakteryjnej (ryc. 1-3). Mikrozaskórniki zamieszkuje przede wszystkim maczugowiec beztlenowy – Propionibacterium acnes. Inne to m.in. ziarniniak tlenowy – Staphylococcus epidermidis i drożdżak lipofilny – Pityrosporum ovale.

Leczenie trądziku

Terapia miejscowA

Small 5408

Tabela 1. Konsensus leczenia trądziku.

W leczeniu wykorzystuje się preparaty: przeciwłojotokowe, komedolityczne, przeciwbakteryjne i przeciwzapalne (tab. 1).

Preparaty o działaniu przeciwłojotokowym

Reprezentowane są przez grupę lotionów, emulsji, zmywaczy oraz roztworów zawierających alkohol z dodatkiem 1-proc. tymolu, mentolu lub 2-3-proc. roztworu alkoholowego kwasu salicylowego. W większości spełniają funkcję pomocniczą i uzupełniają terapię ogólną lub inne środki stosowane lokalnie. Zwykle są dobrze tolerowane. Czasem jednak mogą powodować miejscowe podrażnienia skóry lub reakcje alergiczne.

Preparaty o działaniu komedolitycznym

Zaliczamy do nich: nadtlenek benzoilu, kwas azelainowy, α-hydroksykwasy, kwas salicylowy, retinoidy.[2,11]

Nadtlenek benzoilu jest związkiem utleniającym o działaniu komedolitycznym, keratolitycznym, przeciwzapalnym i przeciwbakteryjnym. Wskazaniem jest trądzik zaskórnikowy oraz grudkowo-krostkowy. Preparat może stanowić uzupełnienie innej metody leczenia. Działania niepożądane to najczęściej nadmierne złuszczanie, wysuszenie i obrzęk skóry. Zwykle stosuje się preparaty 5- i 10-proc.[12,13]

Kwas azelainowy jest preparatem o działaniu komedolitycznym, a także słabym przeciwbakteryjnym. Zalecany w trądziku zaskórnikowym o małym lub średnim nasileniu. Lek jest dobrze tolerowany. Niekiedy obserwuje się pieczenie, świąd i zaczerwienienie skóry. Objawy te są przejściowe i ustępują w czasie leczenia. Stosując kwas azelainowy, można poddawać się ekspozycji na promieniowanie ultrafioletowe. Według obecnych wytycznych szczególnie polecany jest w trądziku dorosłych kobiet, ale również w trądziku różowatym.[14]

α-hydroksykwasy zaleca się w łagodnych i średnich postaciach trądziku pospolitego. W preparatach do użytku domowego stężenia kwasów są niskie (średnio do 15 proc.), wyższe przyjmuje się w gabinetach kosmetycznych i dermatologicznych. Uważa się, że najbardziej skuteczne i mające niewiele działań niepożądanych są stężenia 35-50 proc.

Kwas salicylowy stosowany jest w leczeniu trądziku z uwagi na jego działanie komedolityczne i keratolityczne, przeciwzapalne oraz odkażające. Najczęstsze są stężenia 0,5-3 proc. w 50 proc. alkoholu etylowego lub 20-30 proc. izopropanolowego. Nie jest wskazany u osób uczulonych na salicylany. Występuje także w preparatach złożonych, np. w połączeniu z cynkiem lub siarką, a także w dermokosmetykach.[6]

Retinoidy miejscowe wskazane są w trądziku średnio i słabo nasilonym (trądzik zaskórnikowy i trądzik grudkowo-krostkowy). Wpływają na strukturę i morfologię skóry przez indukcję proliferacji keratynocytów. Hamują również występujący w trądziku proces ich nieprawidłowego złuszczania. Wzrost szybkości obrotu komórkowego powoduje przyspieszanie wzrostu i różnicowania mieszków włosowych, co ogranicza ich okluzję prowadzącą do powstawania mikrozaskórnika. Zwiększona proliferacja dotyczy przede wszystkim warstwy podstawnej i kolczystej naskórka. W trądziku mamy do czynienia z hiperproliferacją, której towarzyszy nadprodukcja tonofilamentów, desmosomów oraz keratyny K6 i K16. Komórki wykazujące ekspresję keratyny K6 i K16 powiększają się w trakcie przechodzenia na powierzchnię skóry, co prowadzi do zwężenia kanału wyprowadzającego i utrudnia usuwanie zawartości gruczołu łojowego na powierzchnię skóry.

Retinoidy stosowane miejscowo powodują, że rozmiar keratynocytów i ich przyleganie ulegają zmniejszeniu. Degradacja desmosomów powoduje ścieńczenie warstwy rogowej naskórka, spadek ilości tonofilamentów i wzrost autolizy keratynocytów. Pochodne witaminy A, poprzez rozluźnienie warstwy rogowej i zmniejszenie liczby korneocytów, przyczyniają się do zwiększenia przepuszczalności skóry dla preparatów przeciwtrądzikowych z innych grup. Przyspieszenie metabolizmu komórek mieszka włosowego powoduje lepszą penetrację leków stosowanych ogólnie, np. antybiotyków, do kanału mieszka (miejsca docelowego Propionibacterium acnes).[24,25]

Do góry