Od stomatologa dla dermatologów
Afty nawracające w praktyce lekarskiej
Lek. dent. Michalina Szymczak-Paluch1
Dr n. med. Ewa Sieńko2
Prof. nadzw. dr hab. med. Sebastian Kłosek1
W poniższym artykule omówiono temat aft nawracających błony śluzowej jamy ustnej. Przybliżono zasady profilaktyki i leczenia. Ponadto przedstawiono metody różnicowania owrzodzeń błony śluzowej jamy ustnej i zwrócono uwagę na konieczność zachowania czujności onkologicznej.
Afty nawracające (ang. recurrent aphthous stomatitis – RAS) należą do jednych z najczęściej spotykanych niezakaźnych chorób błony śluzowej jamy ustnej, z którymi w codziennej praktyce mogą się spotkać lekarze i lekarze dentyści. W ogólnej populacji częstość występowania aft waha się od 5 do 30 proc.[1,2] Charakterystyczną cechą aft nawracających jest powstawanie owrzodzeń na błonie śluzowej jamy ustnej. Zmiany mogą być pojedyncze lub występować mnogo. Są okrągłe lub owalne, czasem o nieregularnym zarysie, otoczone rąbkiem zapalnym i pokryte włóknikowatym nalotem (ryc. 1, 2). Afty nawracające pojawiają się zazwyczaj w charakterystycznych lokalizacjach, takich jak: błona śluzowa policzków, warg, dna jamy ustnej, podniebienia miękkiego, łuków podniebiennych oraz brzusznej powierzchni języka.[2]
Charakterystyka aft nawracających
Ze względu na wielkość afty można podzielić na:
- małe – afty Mikulicza (MiRAS),
- duże – afty Suttona (MaRAS),
- opryszczkopodobne (HeRAS) (tab. 1).
Najczęstszym typem, do 80 proc. stwierdzanych przypadków, są afty Mikulicza. Są to małe, występujące zwykle pojedynczo bolesne owrzodzenia, które goją się samoistnie bez pozostawienia blizny w czasie do ok. dwóch tygodni.[2,3] Drugim pod względem częstości typem są afty Suttona, które pojawiają się pojedynczo, są bardzo bolesne, a ich gojenie przebiega z wytworzeniem blizny. Ostatnim typem są afty opryszczkopodobne, które w przeciwieństwie do pozostałych występują bardzo licznie i mogą obejmować zarówno nierogowaciejącą, jak i rogowaciejącą błonę śluzową. Ich gojenie podobnie do aft małych przebiega bez wytworzenia blizny.[2,4]
We wszystkich typach aft objawy kliniczne mogą być poprzedzone subiektywnymi objawami prodromalnymi. Obejmują one świąd, mrowienie oraz pieczenie i występują w czasie 24-48 godzin przed pojawieniem się pierwszych objawów klinicznych na błonie śluzowej jamy ustnej. Silny ból utrudniający lub uniemożliwiający przyjmowanie pokarmów, płynów oraz mówienie jest jedną z głównych skarg chorego zgłaszającego się do lekarza z powodu aft nawracających.[2,5] Afty nawracające cechuje nieznaczna predylekcja do płci żeńskiej. Najczęściej pojawiają się pierwszy raz u osób przed 30. r.ż., o wysokim statusie socjoekonomicznym.[2,5,6] Cechą charakterystyczną aft jest cykliczne pojawianie się w jamie ustnej z różną częstotliwością i natężeniem objawów klinicznych.[2,6,7]
