Okiem praktyka

Wybór miejscowych glikokortykosteroidów dla pacjenta pediatrycznego

Dr n. med. Marta Stawczyk-Macieja

Dr hab. med. Aneta Szczerkowska-Dobosz

Katedra i Klinika Dermatologii, Wenerologii i Alergologii Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego

Adres do korespondencji: Dr hab. Aneta Szczerkowska-Dobosz, Katedra i Klinika Dermatologii, Wenerologii i Alergologii, Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, ul. Kliniczna 1a, 80-402 Gdańsk

Miejscowe glikokortykosteroidy (mGKS) stanowią grupę leków szeroko stosowanych w praktyce dermatologicznej. Z poznanych dotąd mechanizmów działania glikokortykosteroidów w dermatologii wykorzystuje się przede wszystkim ich efekt przeciwzapalny, immunosupresyjny oraz przeciwświądowy. Ciągłe modyfikacje cząsteczek oraz podłoże leku znacząco wpływają na właściwości farmakokinetyczne oraz terapeutyczne dostępnych preparatów. Sztandarowym przykładem powszechnej dziecięcej przewlekłej dermatozy zapalnej, w terapii której mGKS stanowią jedną z podstawowych grup leków, jest atopowe zapalenie skóry. Z uwagi na odrębności skóry dzieci, znaczną rozbieżność wiekową populacji dziecięcej oraz większe ryzyko wystąpienia działań niepożądanych, dobór odpowiedniego preparatu jest szczególnie istotny w tej grupie pacjentów. Przy wyborze mGKS u dzieci warto pamiętać o odmiennych w stosunku do osób dorosłych zasadach prowadzenia leczenia dotyczących głównie miejsca aplikacji, dawki, czasu oraz schematu terapii.

Mechanizm działania miejscowych glikokortykosteroidów

Pierwszym miejscowym preparatem glikokortykosteroidowym (mGKS) stosowanym w lecznictwie dermatologicznym był kortyzon, jednak z uwagi na obecność grupy ketonowej w pozycji 11 łańcucha węglowego nie był on skuteczny w leczeniu zewnętrznym. W 1952 roku Sulzberger oraz Witten przedstawili wyniki badań nad efektywnością octanu hydrokortyzonu (substancji F) w leczeniu dermatoz, co na zawsze zrewolucjonizowało terapię miejscową w dermatologii.[1]

Budowa wszystkich poznanych dotąd glikokortykosteroidów (GKS) opiera się na cząsteczce bazowej cholesterolu. Jej modyfikacje doprowadziły na przestrzeni lat do zmian w sile działania, szybkości biotransformacji w naskórku, stopnia przeznaskórkowej absorpcji oraz ograniczenia aktywności mineralokortykosteroidowej leku, co znacząco zwiększyło profil bezpieczeństwa poszczególnych mGKS.[2] Zgodnie z obecnym stanem wiedzy mGKS można podzielić na sześć generacji, z których każda kolejna charakteryzuje się późniejszym wprowadzeniem na rynek farmaceutyczny.[3]

Działanie GKS opiera się na mechanizmach genomowym oraz pozagenomowym. Receptor dla GKS – GKSR należy do nadrodziny receptorów jądrowych (nuclear receptors superfamily – NRs) i jest obecny we wszystkich komórkach organizmu posiadających jądro komó...

Do głównych mechanizmów mGKS wykorzystywanych w praktyce dermatologicznej należy ich efekt:

  • przeciwzapalny,
  • immunosupresyjny,
  • antyproliferacyjny,
  • przeciwświądowy,
  • wazokonstrykcyjny.

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Podział miejscowych glikokortykosteroidów

Siła działania stanowi podstawowe kryterium podziału mGKS. W klasyfikacji europejskiej wyróżnia się cztery grupy mGKS – do IV zalicza się najsilniejsze [...]

Odrębności skóry dziecka

Funkcje skóry, do których należy: ochrona przed czynnikami fizycznymi, chemicznymi oraz biologicznymi, termoregulacja, udział w gospodarce wodno-elektrolitowej, gospodarka hormonalna, percepcja, udział [...]

Podłoże preparatu

Wybór podłoża leku jest jednym z czynników wpływających na siłę działania mGKS, związanym ze zjawiskiem dyfuzji glikokortykosteroidu do warstwy rogowej naskórka.[18] [...]

Morfologia wykwitów chorobowych

Morfologia wykwitów chorobowych na skórze wpływa na dobór podłoża mGKS. Warto podkreślić, że penetracja mGKS wzrasta wraz z nasileniem stanu zapalnego [...]

Czas terapii i częstość stosowania

Okres stosowania mGKS i częstość ich aplikacji na skórę u dzieci ma niezwykle istotny wpływ na ryzyko rozwoju działań niepożądanych oraz [...]

Podsumowanie

1. Miejscowe glikokortykosteroidy są często stosowane w dermatologii pediatrycznej. Z uwagi na odrębności strukturalne i czynnościowe skóry dziecka, zwłaszcza poniżej trzeciego [...]
Do góry