Od endokrynologa dla dermatologów
Dysruptory endokrynne – znaczenie w dermatologii
Dr hab. med. Elżbieta Skowrońska-Jóźwiak
W pracy przedstawiono wiele danych mających na celu lepsze zrozumienie specyfiki oddziaływania dysruptorów endokrynnych. Substancje te wpływają negatywnie na układ hormonalny, zakłócając biosyntezę, metabolizm lub działanie hormonów, prowadząc do zaburzeń homeostazy w zdrowym organizmie. Najlepiej poznane kierunki ich działań to: rozwój otyłości i cukrzycy, wpływ na żeński i męski układ rozrodczy, rozwój nowotworów hormonowrażliwych, zaburzenia funkcji tarczycy oraz zaburzenia rozwoju układu nerwowego i neuroendokrynnego. Ich działanie zachodzi w bardzo niskich stężeniach, a zagrożenie wynika z powszechnej ekspozycji. Dla dermatologów szczególne znaczenie mają m.in. bisfenol A, ftalany, niektóre substancje zawarte w chemicznych filtrach UV, triklosan – które są obecne w kosmetykach i ich opakowaniach.
Postęp cywilizacyjny powoduje zwiększenie obecności w środowisku wielu niekorzystnych produktów oddziałujących szkodliwie na organizm. Artykuł jest poświęcony substancjom, które wpływają negatywnie na układ endokrynny, zakłócają biosyntezę, metabolizm lub działanie hormonów, powodując zaburzenia homeostazy w zdrowym organizmie lub jego potomstwie oraz subpopulacjach.[1] Substancje te zwane są dysruptorami endokrynnymi (EDC). Rozbudzanie zainteresowania lekarzy dermatologów tą tematyką jest spowodowane narażeniem pacjentów na działanie EDC znajdujących się w produktach kosmetycznych i ich opakowaniach.
Oddziaływanie EDC na organizm może być wielokierunkowe, ale najsilniejsze dowody ich działania istnieją w odniesieniu do:
1. otyłości i cukrzycy,
2. wpływu na żeński i męski układ rozrodczy,
3. rozwoju nowotworów hormonowrażliwych,
4. zaburzeń funkcji tarczycy,
5. zaburzeń rozwoju układu nerwowego i neuroendokrynnego.[2,3]
Koszty chorób wywoływanych przez EDC szacuje się w Stanach Zjednoczonych na 340 mld dol. rocznie (2,33 proc. PKB), a w Europie 217 mld dol. (1,28 proc. PKB).[4]
Efekt biologiczny EDC zależy od wielu czynników.[2] Jednym z zasadniczych parametrów jest wiek osoby eksponowanej, zgodnie z zasadą, że im młodszy organizm, tym silniejsze mogą być efekty biologiczne. Uważa się, że kluczowe znaczenie ma ekspozycja...
Pod względem budowy chemicznej EDC stanowią złożoną i zróżnicowaną grupę cząsteczek zarówno syntetycznych, jak i pochodzenia naturalnego.[3] Większość z nich posiada budowę fenolową (z podstawnikami chloru lub bromu), co ułatwia tym związkom oraz ...
- powszechnie używane substancje uplastyczniające (plastyfikatory): bisfenol A (BPA) i jego pochodne występujące m.in. w tworzywach sztucznych, z których produkowane są opakowania kosmetyków,
- ftalany,
- plastyfikatory występujące w opakowaniach kosmetyków i jako środki przedłużające trwałość,
- filtry przeciwsłoneczne: benzofenon, metoksycynamonian etyloheksylu,
- substancje konserwujące zawarte w kosmetykach i środkach higieny: propylparaben, butylparaben, triklosan, butylowany hydroksyanizol (BHA), butylowany hydroksytoluen (BHT) i fenoksyetanol.
