Pojęcie „cukrzyca” odnosi się do grupy chorób metabolicznych, o różnych przyczynach i mechanizmach rozwoju. Ich cechą wspólną jest przewlekłe utrzymywanie się podwyższonego stężenia glukozy we krwi. Przyczyną cukrzycy jest niedobór lub nieprawidłowe działanie insuliny, hormonu wydzielanego przez trzustkę, jedynego w ludzkim organizmie mającego działanie obniżające stężenie glukozy we krwi. W cukrzycy, na skutek nieprawidłowego działania lub niedoboru insuliny, dochodzi nie tylko do podwyższenia glukozy we krwi, ale także do zaburzeń metabolizmu tłuszczów i białek.

Jakie są typy cukrzycy?

Mówiąc o „cukrzycy” jako o epidemii obecnych czasów, mamy na myśli cukrzycę typu 2 – najczęściej występujący typ cukrzycy, stanowiący 90-95 proc. wszystkich przypadków tej choroby.

Co to jest cukrzyca typu 2?

Przyczyną cukrzycy typu 2 jest oporność tkanki tłuszczowej, mięśni oraz wątroby na insulinę, co jest wynikiem nadmiernej masy ciała (nadwagi i otyłości), małej aktywności fizycznej oraz złego sposobu odżywiania (spożycia przetworzonych pokarmów o dużej zawartości tłuszczów zwierzęcych i węglowodanów prostych, takich jak glukoza i fruktoza). Jest to insulinooporność.

Ujawnienie się cukrzycy poprzedza stan przedcukrzycowy, w którym stężenie glukozy jest już podwyższone, ale jeszcze w stopniu niewystarczającym, by według obowiązujących kryteriów rozpoznać cukrzycę. W początkowej fazie cukrzycy typu 2 insulina jest wydzielana przez trzustkę w nadmiarze, aby „pokonać” insulinooporność tkanek. Przez wiele lat przebieg choroby jest bezobjawowy, następnie ilość insuliny wydzielanej przez trzustkę stopniowo się zmniejsza, a doustne leki przeciwcukrzycowe nie wystarczają do prawidłowej kontroli glukozy we krwi. Wówczas konieczne jest zastosowanie insuliny we wstrzyknięciach. Cukrzyca typu 2 jest zatem chorobą zmieniającą się w czasie i postępującą. Częstość cukrzycy typu 2 rośnie z wiekiem, ale może się ona rozwinąć już u dzieci z nadmierną masą ciała.

Kto może zachorować na cukrzycę typu 1?

Rzadziej występującą w populacji chorobą jest cukrzyca typu 1, która rozwija się na skutek zniszczenia w trzustce komórek β, wydzielających insulinę. Proces niszczenia komórek β trzustki ma charakter autoimmunologiczny, czyli komórki odpornościowe organizmu doprowadzają do uszkodzenia własnych tkanek. W typowej cukrzycy typu 1 do zniszczenia znacznej ilości komórek β trzustki dochodzi szybko – w ciągu kilku tygodni, a na skutek braku insuliny równie szybko pojawiają się objawy podwyższonego stężenia glukozy. Ten typ cukrzycy od chwili rozpoznania wymaga bezwzględnie leczenia wielokrotnymi podaniami insuliny w ciągu dnia. Najczęściej cukrzyca typu 1 rozwija się u dzieci, młodzieży lub młodych dorosłych. Możliwe jest jednak zachorowanie także w starszym wieku.

W klasyfikacji cukrzycy wyodrębniono jeszcze dwa inne typy cukrzycy.

Cukrzyca typu 3 – to także nie jedna choroba, ale bardzo liczna i zróżnicowana grupa chorób, w których znane mechanizmy doprowadzają do przewlekle podwyższonego stężenia glukozy we krwi.

Do cukrzycy typu 3 zalicza się na przykład:

• cukrzyce związane z mutacjami genetycznymi,
• cukrzycę, która wystąpiła na skutek ostrego lub przewlekłego zapalenia trzustki, uszkodzenia wątroby, zaburzeń hormonalnych,
• cukrzycę, która wystąpiła na skutek stosowania leków steroidowych.

Sposoby leczenia w tym typie cukrzycy są zróżnicowane.

Czwarty typ cukrzycy to cukrzyca ciążowa, którą rozpoznaje się w razie przekroczenia uznanych za prawidłowe wartości glukozy we krwi w czasie trwania ciąży. Cukrzyca ciążowa może być leczona dietą lub insuliną.

Jak rozpoznawać cukrzycę?

Obecnie w Polsce rozpoznaje się cukrzycę na podstawie krwi pobranej z żyły, gdy:

• stężenie glukozy na czczo, co najmniej dwukrotnie, będzie równe lub wyższe od 126 mg/dl,
• przygodne (nie na czczo) stężenie glukozy będzie równe lub wyższe od 200 mg/dl i towarzyszą temu objawy podwyższonego stężenia glukozy,
• w teście obciążenia glukozą – po wypiciu rozpuszczonej w wodzie glukozy w ilości 75 g – stężenie glukozy we krwi po 2 godzinach będzie równe lub wyższe od 200 mg/dl.