Dążymy do celu
Specyfika edukacji diabetologicznej najmłodszych
Dr n. med. Elżbieta Niechciał1
Dr n. o zdrowiu Sabina Przewoźniak2
Dr n. o zdrowiu Maia Stanisławska-Kubiak3
Według danych International Diabetes Federation (IDF Diabetes Atlas, Seventh Edition, 2015) na świecie liczba nowo zdiagnozowanych przypadków dzieci z cukrzycą typu 1 szacuje się na 86 tys. rocznie, w tym w Polsce ok. 2 tys. Równolegle ze wzrostem zapadalności na cukrzycę typu 1 obserwuje się przesunięcie szczytu zachorowalności ku coraz młodszym grupom wiekowym.[1,2]
Aktualny trend jest niepokojący nie tylko z powodu wydłużenia czasu trwania choroby w okresie dziecięcym i większego ryzyka rozwoju przewlekłych powikłań jeszcze przed osiągnięciem pełnoletności, ale także stanowi wyzwanie dla całego zespołu diabetologicznego prowadzącego edukację.
Nauka przez zabawę
Edukacja diabetologiczna to integralny element terapii cukrzycy typu 1. Chorzy wraz z utratą komórek β są pozbawieni nie tylko insuliny, ale tracą również naturalny regulator jej dostępności w organizmie.[3] Dlatego leczenie polega z jednej strony na uzupełnieniu insuliny, a z drugiej na przekazaniu pacjentowi wiedzy o chorobie, wymogach kontroli glikemii i rozumieniu jej znaczenia, dobieraniu dawek insuliny, ale też kontroli diety i wysiłku czy postępowania w sytuacjach specjalnych, np. w stresie lub dodatkowej chorobie.[2,4]
Przygotowaniem do realizacji tej części leczenia jest edukacja, która wymaga interakcji pomiędzy prowadzącym a uczącym się pacjentem. W wieku dziecięcym oczekiwana współpraca niejednokrotnie nie jest możliwa lub ograniczona, a głównym odbiorcą informacji stają się rodzice, których przygotowanie do przyswojenia trudnej wiedzy jest bardzo różne, a zmierzenie się z nową odpowiedzialnością silnie stresujące.
Podstawowym błędem jest myślenie, że dziecko jest zbyt małe, by uczyć je zarządzania własną chorobą. Edukacja diabetologiczna powinna być wdrożona od samego początku rozpoznania choroby. Trzeba dostosowywać ją do ciągle zmieniającego się stanu psychofizycznego chorującego dziecka, z uwzględnieniem jego zdolności percepcji i potrzeb. Bez względu na wiek aktywny udział pacjenta w procesie leczenia to warunek dobrej kontroli cukrzycy.[2,4-5] Przykładowo najbardziej adekwatną formą działania małego dziecka jest zabawa i poprzez nią uczy się najwięcej.
Czynności, których dziecko nie potrafi wykonać w sytuacji rzeczywistej czy zadaniowej, stają się dla niego łatwe i osiągalne w czasie zabawy. Wtedy ma okazję przenieść się w świat wyobraźni, co pozwala radzić sobie z takimi trudnymi sytuacjami jak iniekcja insuliny, odraczanie swoich potrzeb (np. chęć biegania lub jedzenia) czy smutek.
