Dietetyka
Jak żywieniem można kontrolować glikemię?
Dr hab. inż. Dariusz Włodarek
Polskie Towarzystwo Diabetologiczne (PTD, 2019) zaznacza, że terapia behawioralna jest niezbędnym elementem leczenia wszystkich pacjentów z rozpoznaną cukrzycą w każdym wieku. Zarówno prawidłowe żywienie, jak i regularna aktywność fizyczna mają istotne znaczenie nie tylko w poprawie ogólnego stanu zdrowia, ale również w prewencji i leczeniu przewlekłych powikłań cukrzycy. Dlatego wszyscy pacjenci z cukrzycą powinni być edukowani w zakresie ogólnych zasad prawidłowego żywienia.
Instytut Żywności i Żywienia w Warszawie publikuje zasady zdrowego żywienia w postaci Piramidy Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej (IŻŻ, 2019). Ich najnowsza wersja ukazała się w 2009 roku. Warto dodać, że w 2018 roku ukazała się jej modyfikacja przeznaczona dla osób starszych, a w 2019 roku dla dzieci i młodzieży. W piramidzie przedstawiono udział grup produktów w codziennej diecie. Poszczególne piętra piramidy stanowią:
1) warzywa i owoce,
2) produkty zbożowe,
3) mleko i jego przetwory,
4) mięso, ryby, drób, wędliny, jaja, nasiona roślin strączkowych,
5) tłuszcze.
Podstawę piramidy stanowi regularna aktywność fizyczna. Dodatkowo do piramidy sformułowano Zasady Zdrowego Żywienia (tabela 1).
PTD (2019) zaznacza, że celem leczenia dietetycznego chorych na cukrzycę jest uzyskanie normoglikemii, optymalnego stężenia lipidów i lipoprotein w surowicy, optymalnych wartości ciśnienia tętniczego oraz pożądanej masy ciała. Natomiast leczenie dietetyczne powinno obejmować indywidualne ustalenie wartości energetycznej diety oraz poszczególnych posiłków, właściwy dobór produktów stanowiących źródło składników pokarmowych, a także wykluczenie produktów, których spożycie może wpływać niekorzystnie na stan zdrowia osoby z cukrzycą.
Wartość energetyczna diety
Potrzeby energetyczne człowieka zależą od jego wieku, płci, masy ciała, które decydują o wielkości podstawowej przemiany materii (PPM), oraz od poziomu aktywności fizycznej (PAL), która jest najbardziej zmiennym czynnikiem wpływającym na całodobowy wydatek energetyczny (CWE). Dlatego każda osoba powinna mieć ustaloną indywidualnie wartość energetyczną diety.
W celu ustalenia wielkości PPM wykorzystuje się różnego rodzaju wzory. Najstarszym z nich jest wzór Harrisona i Benedicta pochodzący z początku XX wieku:
PPM = 66,47 + 13,75 x W + 5 H – 6,75 x A (dla mężczyzn)
PPM = 665,09 + 9,56 x W + 1,85 x H – 4,67 x A (dla kobiet)
Gdzie: W = masa ciała w kilogramach, A = wiek w latach, H = wzrost w centymetrach.
Eksperci FAO/WHO/UNU opracowali nowsze równania, pozwalające szacować PPM u kobiet i mężczyzn (Jarosz i Bułhak-Jachimczyk, 2008). Uwzględniają one takie parametry jak płeć, wiek i masa ciała (tabela 2).
