Zespół antyfosfolipidowy jako udokumentowana przyczyna nawracających utrat ciąż

prof. dr hab. n. med. Jana Skrzypczak

Poznań

Adres do korespondencji: prof. dr hab. n. med. Jana Skrzypczak, ul. Wojskowa 9g/17, 60-802 Poznań; e-mail: jskrzypczak2202@gmail.com

Zespół antyfosfolipidowy – mimo wielu niewyjaśnionych jeszcze zagadnień i kontrowersji – ma udokumentowany wpływ na występowanie wczesnych utrat ciąż, a odpowiednie postępowanie może ten wpływ ograniczyć.

Definicja

Zespół antyfosfolipidowy (APS – antiphospholipid syndrome) jest chorobą wywołaną przez autoprzeciwciała skierowane przeciw białkom tworzącym kompleksy z fosfolipidami biorącymi udział w procesie krzepnięcia krwi, głównie przeciw β2-glikoproteinie I (β2-GPI). Do głównych objawów tej choroby należą: zakrzepica żylna, zakrzepica tętnicza oraz niepowodzenia położnicze.

Rys historyczny

1941 Pangborn wyizolowała z serca wołu antygen, fosfatydyloserynę, nazwany przez nią kardiolipiną

1975 Nilsson wykrył związek między przeciwciałami antyfosfolipidowymi a niepowodzeniami położniczymi

1987 Harris, Baquley i Asherson opisali zespół antyfosfolipidowy

1988 Asherson wyodrębnił pierwotny zespół antyfosfolipidowy

1992 Asherson opisał katastrofalny zespół antyfosfolipidowy

1998 Opracowanie kryteriów klasyfikacyjnych zespołu antyfosfolipidowego na konferencji w Sapporo

2004 Modyfikacja kryteriów zespołu na konferencji w Sydney

Etiopatogeneza

Rozróżnia się APS pierwotny oraz współistniejący z innymi chorobami immunologicznymi, głównie z toczniem rumieniowatym układowym, określany wtórnym. Istnieje też pojęcie seronegatywnego zespołu; odnosi się ono do sytuacji, w których mimo objawów klinicznych choroby nie wykryto we krwi pacjentów charakterystycznych przeciwciał.

Rodzaje przeciwciał

Do najczęściej badanych przeciwciał antyfosfolipidowych (APLA – antiphospholipid antibodies) należą: przeciwciała przeciw β2-glikoproteinie I (aβ2-GPI), antykoagulant toczniowy (LA – lupus anticoagulant) i przeciwciała antykardiolipinowe (ACA – anticardiolipin antibodies).

Przeciwciała przeciwko β2-glikoproteinie I są głównym białkowym kofaktorem wiążącym ujemnie naładowane fosfolipidy, takie jak kardiolipina u pacjentów z APS. β2-glikoproteina I, zwłaszcza jej domena I, jest niezbędna do wiązania przeciwciał antyfosfolipidowych z kardiolipiną. Jest surowiczym białkiem o ciężarze cząsteczkowym ok. 50 kD, występującym w krążeniu w formie niezwiązanej oraz związanej z frakcją lipoprotein o wysokiej gęstości (HDL), znanym również jako apolipoproteina H. W strukturze polipeptydu tworzącego β2-GPI występuje 5 domen związanych sekwencjami łączącymi, dlatego białko to zaliczane jest do nadrodziny białek CCP (complement control protein). β2-glikoproteina I ma in vitro aktywność antykoagulacyjną, włączając w to zdolność do hamowania kontaktowej aktywacji układu krzepnięcia, hamowania płytkowej protrombinazy oraz zależnej od adenozyno-dwufosforanu (ADP) aktywacji płytek. Dzisiaj uważa się, że właśnie obecność tego kofaktora warunkuje prozakrzepowe działanie przeciwciał antyfosfolipidowych.

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Izotypy i miana APLA

Większość APLA znajduje się w klasie IgG lub IgM, tylko mała ich część (10%) może być w klasie IgA. Autorzy niektórych [...]

Epidemiologia

Przyczyna występowania przeciwciał antyfosfolipidowych oraz zespołu antyfosfolipidowego pozostaje nadal niewyjaśniona. Można podejrzewać, że jak w przypadku innych chorób autoimmunologicznych zespół jest [...]

Mechanizm działania

W prozakrzepowym działaniu APLA rozważa się następujące mechanizmy:

Rozpoznanie

Kryteria kliniczne opracowane przez Miyakisa i wsp.5 obejmują zakrzepicę naczyń i niepowodzenia położnicze (tab. 1).

Objawy kliniczne

Oprócz głównych objawów APS, tj. zakrzepicy żylnej i/lub tętniczej oraz konsekwencji położniczych, obserwuje się inne objawy ze strony wielu narządów, takie [...]

Zespół antyfosfolipidowy a powikłania ciąży

Powszechnie APS jest wiązany z nawracającymi wczesnymi utratami ciąży. Jednym z klinicznych kryteriów zespołu są co najmniej 3 poronienia samoistne przed [...]

Mechanizm powikłań położniczych w zespole antyfosfolipidowym

Mechanizm powikłań położniczych u kobiet z APS pozostaje zagadką od 1954 roku, kiedy to Beaumont opisał przypadek pacjentki z LA i siedmioma [...]

Leczenie

Nie do końca wyjaśniona etiologia i patogeneza sprawiają, że leczenie APS jest empiryczne i spekulacyjne. Brak prospektywnych, kontrolowanych placebo badań kobiet [...]

Podsumowanie

Na zakończenie pragnę podkreślić, że zespół antyfosfolipidowy, mimo wielu niewyjaśnionych jeszcze zagadnień i kontrowersji, ma udokumentowany wpływ na występowanie wczesnych utrat [...]

Do góry