Tajniki ultrasonografii
Bezpieczeństwo badań ultrasonograficznych w ciąży
lek. Bartłomiej Myszkowski1,2
lek. Michał Ziemniarski2
dr n. med. Jarosław Lach1,2
prof. dr hab. n. med. Mariusz Dubiel1,2
- Czy ultrasonografia jest szkodliwa dla płodu?
· biologiczne i mechaniczne skutki ultradźwięków
· zastosowanie zasady ALARA w praktyce – ograniczenie ryzyka - Zalecenia ISUOG dotyczące wpływu USG doppler na płód i bezpieczeństwa wykonywania tego badania
Ultrasonografia (USG) to ważne badanie dodatkowe, które wykonuje się już od pierwszych tygodni ciąży. Zastosowanie USG jest szczególnie istotne w 11-14 tygodniu w ramach zalecanych w pierwszym trymestrze badań przesiewowych w kierunku wad genetycznych u płodu, dużych wad serca, powikłań ciąży bliźniaczej i preeklampsji. W celu polepszenia skriningu wykorzystuje się ultrasonografię dopplerowską (USG doppler), która pozwala ocenić spektrum przepływu krwi w tętnicach macicznych, przepływ przez zastawkę trójdzielną płodu i przepływ w przewodzie żylnym płodu. Dotychczas nie wykazano szkodliwego wpływu USG na organizm człowieka, w tym na rozwijający się płód1. Biorąc jednak pod uwagę to, że w trakcie badania urządzenie emituje energię w postaci drgań mechanicznych, należy ograniczyć ekspozycję płodu na ich działanie. Zaleca się zatem odpowiedzialne korzystanie z możliwości USG.
Skutki biologiczne ultradźwięków
Badanie USG w pierwszym trymestrze ciąży wykonujemy zazwyczaj głowicą przezpochwową i przezbrzuszną. Potencjalnymi skutkami biologicznymi ultradźwięków są: kawitacja, wtórne uwalnianie wolnych rodników, co szczególnie dotyczy prezentacji B-mode i M-mode, oraz produkcja ciepła, która jest zdecydowanie większa w USG doppler.
Efekt termiczny stanowi niepożądany element działania aparatów diagnostycznych. Ryzyko wystąpienia skutków termicznych określa się za pomocą tzw. indeksu termicznego (TI – thermal index). TI to iloraz mocy traconej do mocy odniesienia, podnoszącej temperaturę tkanki o jeden stopień. Wskaźnik ten wskazuje na potencjalne ryzyko wzrostu temperatury badanych tkanek i zależy od gęstości tkanki poddanej działaniom ultradźwięków. W USG położniczym do 10 tygodnia ciąży (licząc od pierwszego dnia ostatniej miesiączki) bierze się pod uwagę indeks termiczny dla tkanek miękkich (TIS – thermal index for soft tissue). W bardziej zaawansowanej ciąży należy uwzględnić stopniowe uwapnienie kości płodu, co wiąże się z koniecznością użycia większej mocy aparatu w celu pokonania oporu akustycznego, a w konsekwencji z większym niepożądanym efektem termicznym. Powyżej 10 tygodnia ciąży bierze się pod uwagę indeks termiczny dla kości (TIB – thermal index for bone).
W badaniach porównawczych, bazujących na danych podawanych przez producentów aparatów ultrasonograficznych, wykazano wyraźne różnice w natężeniu strumienia energii na powierzchnię oddziaływania. Średnia intensywność oddziaływania dla trybu B-mode ...
