Diagnostyka zakażeń HPV. Klasyczne i nowoczesne metody w profilaktyce raka szyjki macicy

dr hab. n. med. Paweł Knapp
lek. Jakub Dobroch

Uniwersyteckie Centrum Onkologii, Uniwersytecki Szpital Kliniczny w Białymstoku

Adres do korespondencji: dr hab. n. med. Paweł Knapp

Uniwersyteckie Centrum Onkologii, Uniwersytecki Szpital Kliniczny w Białymstoku

ul. Skłodowskiej-Curie 24A, 15-276 Białystok; e-mail: knapp@umb.edu.pl

  • Jaką rolę odgrywa infekcja HPV w patogenezie nowotworów?
  • Czy cytologia ginekologiczna – klasyczne badanie przesiewowe w kierunku zakażenia HPV – nadal jest potrzebna?
  • Diagnostyka molekularna zakażeń HPV – przyszłość profilaktyki nowotworów szyjki macicy
  • Przegląd nowoczesnych metod wykrywania zakażenia HPV z uwzględnieniem m.in. testów opartych na PCR, wykrywających DNA i mRNA wirusa poprzez amplifikację materiału lub wzmocnienie sygnału, oraz barwienia materiału cytologicznego w kierunku ekspresji białek p16/Ki-67

Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV – human papilloma virus) odgrywa udokumentowaną rolę w patogenezie nowotworów zlokalizowanych w obrębie szyjki macicy, okolicy anogenitalnej oraz głowy i szyi1. W praktyce ginekologicznej największe znaczenie ma oczywiście jego udział w rozwoju raka szyjki macicy. Nowotwór ten pozostaje najczęściej występującym rakiem narządu rodnego na świecie, a wysokoonkogenne HPV (HR HPV – high-risk HPV) mogą odpowiadać za rozwój nawet 90% jego przypadków. Opracowanie w XX wieku przez Papanicolaou standardów badania cytologicznego oraz udowodnienie przez zur Hausena związku infekcji HPV z rozwojem raka szyjki macicy pozwoliły stworzyć skuteczne metody diagnostyczne przydatne w profilaktyce przeciwnowotworowej, niedostępne w przypadku innych chorób rozrostowych. Przykład krajów rozwiniętych, w tym również Polski, gdzie dzięki programom profilaktycznym przez ostatnie dekady zapadalność na raka szyjki macicy i śmiertelność spowodowana tym nowotworem konsekwentnie spadają, dowodzi doniosłej roli, jaką odgrywa diagnostyka zakażenia HPV w zapobieganiu rakowi szyjki macicy. Najpowszechniej stosowaną przesiewową metodą diagnostyki jest cytologia ginekologiczna. Za jej pomocą nie wykrywa się wprawdzie bezpośrednio obecności wirusa, ale z wysoką swoistością identyfikuje zmiany spowodowane jego inwazją. Poznanie biologii wirusa, w tym jego zdolności do integracji własnego DNA z materiałem genetycznym zawartym w komórkach nabłonkowych gospodarza2, pozwoliło na opracowanie zaawansowanych metod diagnostycznych, które uzupełniają tradycyjną cytologię, dostarczając wartościowych informacji na temat rokowania i umożliwiając zaplanowanie dalszej diagnostyki. Nowoczesne metody oparte na wykrywaniu DNA lub mRNA HPV mają szansę być stałym elementem rutynowych algorytmów diagnostycznych. Obecnie można skorzystać z wielu komercyjnie dostępnych zestawów o zróżnicowanych właściwościach.

Cytologia ginekologiczna jako wstępna diagnostyka zakażenia HPV

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Cytologia ginekologiczna jako wstępna diagnostyka zakażenia HPV

Powszechnie przyjmuje się, że najważniejszym czynnikiem prowadzącym do patologicznych zmian na szyjce macicy jest zakażenie wirusem HPV. W codziennej praktyce to [...]

Cele diagnostyki zakażenia HPV

Skojarzony test obejmujący cytologię i badanie HR HPV DNA według polskich rekomendacji może być wykonywany w profilaktyce w odstępach 5-letnich. Identyfikacja [...]

Identyfikacja HPV DNA

W ostatnich latach opracowano wiele testów służących wykrywaniu obecności HPV DNA. Część z nich jest dostępna komercyjnie w formie gotowych zestawów. [...]

Identyfikacja HPV mRNA

Metodą, która może potencjalnie poprawić wartość predykcyjną diagnostyki zakażenia HPV, jest wykrywanie w materiale cytologicznym mRNA HR HPV. Molekularnymi punktami uchwytu [...]

Barwienie p16/Ki-67 – diagnostyka przetrwałego zakażenia HPV

Mikroskopowe badanie wymazu cytologicznego może zostać rozszerzone o barwienie w kierunku obecności białek, które stanowią markery karcynogenezy. W komórkach przewlekle zakażonych [...]

Podsumowanie

Z punktu widzenia praktyki klinicznej największą zaletą testów wykrywających HPV DNA jest ich wykorzystanie w diagnostyce przesiewowej w kierunku raka szyjki [...]
Do góry