Mikronizowany progesteron – praktyczne aspekty zastosowania w ginekologii
dr n. med. Krzysztof Kamiński
- Progesteron – omówienie jego właściwości i mechanizmu działania
- Prezentacja danych dotyczących oceny stężeń progesteronu i wiążących się z nimi następstw
- Kliniczne zastosowanie mikronizowanego progesteronu: oligomenorrhoea/amenorrhoea, zespół napięcia przedmiesiączkowego, hormonalna terapia zastępcza, zapłodnienie pozaustrojowe
Progesteron to steroidowy hormon płciowy o 21-węglowym 4-pierścieniowym łańcuchu i biologicznym działaniu gestagennym, tj. przygotowującym błonę śluzową macicy do implantacji zarodka i wspomagającym jego rozwój (gestagenic – wywołujący zmiany ciążowe). U kobiet jest syntetyzowany w jajniku i w niewielkim stopniu w nadnerczu (przez komórki warstwy siateczkowatej i pasmowatej kory nadnerczy). U nieciężarnych wydzielany jest w fazie folikularnej cyklu jajnikowego przez komórki ziarniste pęcherzyków Graafa, a w fazie lutealnej (po owulacji) przez komórki otoczki (tekaluteinowe) ciałka żółtego. Synteza progesteronu nasila się tuż przed (16-24 godziny) owulacją. Oznacza to, że proces luteinizacji komórek ziarnistych jajnika odbywa się przed jajeczkowaniem już w pęcherzyku dominującym. Ilość wydzielanego progesteronu u dziewcząt przed pokwitaniem i u kobiet po osiągnięciu dojrzałości płciowej w pierwszej fazie cyklu miesiączkowego jest niewielka i nie przekracza 1 mg/24 h. W szczytowym okresie drugiej fazy cyklu, tj. 7 dni po owulacji, osiąga maksimum i wynosi około 30-40 mg/24 h. W ciąży głównym miejscem syntezy progesteronu są komórki syncytiotrofoblastu zagnieżdżającego się zarodka w pierwszych 7 tygodniach ciąży, następnie trofoblastu tworzącego się łożyska, możliwa jest tu także konwersja obwodowa steroidów do progesteronu. Produkcja łożyskowa progesteronu po 14 tygodniu ciąży, gdy następuje regresja ciążowego ciałka żółtego w jajniku, osiąga wartości 200-250 mg/24 h.
Progesteron po uwolnieniu z macierzystego narządu dokrewnego do krwiobiegu jest biologicznie aktywny w stanie wolnym. Czas działania wolnego progesteronu jest bardzo krótki i wynosi zaledwie kilka minut (okres półtrwania to około 5 min). W osoczu progesteron wiąże się z dwiema frakcjami białek:
- w 80% z albuminami, tworząc nietrwałe połączenia
- w 20% z globuliną wiążącą kortyzol (CBG – cortisol binding globulin) – transkortyną.
Progesteron metabolizowany jest nieodwracalnie głównie w wątrobie przez hepatocyty do hydroksylowych pochodnych, tj. 2 izomerów pregnandionu, 4 pregnanolonu i 8 pregnandiolu. Metabolity sprzęgane są następnie z kwasem glukuronowym i siarkowym, tworząc hydrofilne związki łatwo wydalane przez nerki do moczu. Głównym metabolitem progesteronu w moczu jest pregnan-3α,20α-diol1-3.
