Rola echokardiografii w monitorowaniu pacjentów leczonych chemioterapią
Echokardiografia jest najszerzej dostępną nieinwazyjną metodą obrazowania serca i naczyń wykorzystywaną w celu wczesnego wykrycia zmian w trakcie stosowania chemioterapii (ryc. 2, 3).
W monitorowaniu kardiotoksyczności obowiązują standardy wykonywania badań echokardiograficznych opracowane przez Sekcję Echokardiografii PTK [30].
Polskie rekomendacje zaproponowane przez grupę roboczą konsultantów krajowych w dziedzinie kardiologii i onkologii klinicznej proponują, aby badanie echokardiograficzne wykonać [17,25]:
• przed włączeniem leczenia onkologicznego antracyklinami i przeciwciałami monoklonalnymi,
• u pacjentów w wieku powyżej 60 lat lub z istniejącymi czynnikami ryzyka sercowo-naczyniowego (nadciśnienie tętnicze, niewydolność krążenia, cukrzyca, otyłość, zaburzenia gospodarki lipidowej),
• u pacjentów wcześniej poddawanych radioterapii w obrębie klatki piersiowej,
• u pacjentów bez objawów po podaniu połowy planowanej dawki antracyklin albo po podaniu dawki całkowitej doksorubicyny 300 mg/m2, epirubicyny 450 mg/m2 lub mitoksantronu 60 mg/m2,
• po 3, 6 i 12 miesiącach po zakończeniu leczenia antracyklinami.
W ocenie echokardiograficznej serca uwzględnić należy przede wszystkim funkcję skurczowo-rozkurczową lewej komory, w tym zwłaszcza frakcję wyrzutową. Zmniejszenie LVEF o co najmniej 20% wartości wyjściowej mimo prawidłowej czynności skurczowej lewej komory, lub zmniejszenie LVEF <50% wymaga powtórnej oceny echokardiograficznej, a w przypadku powtarzalności wyniku poszerzenia diagnostyki lub zastosowania leczenia kardiologicznego. Dalsze leczenie przeciwnowotworowe zależy od oceny korzyści terapeutycznej względem ryzyka powikłań [17,25].
Podsumowanie
Powikłania sercowo-naczyniowe chemioterapii to nie tylko upośledzenie funkcji skurczowej lewej komory, ale również dysfunkcja rozkurczowa, zaburzenia rytmu serca, nadciśnienie tętnicze, niedokrwienie mięśnia sercowego i powikłania zakrzepowo-zatorowe. Pacjenci poddani tego typu leczeniu to chorzy szczególnej troski. Opieka kardiologiczna nad nimi staje się niezwykle istotna, a opracowanie wspólnych wytycznych postępowania, wczesnej diagnostyki i zapobiegania powikłaniom ma kluczowe znaczenie dla ich rokowania. Nie tylko wyleczenie choroby nowotworowej, ale jakość dalszego życia bez obciążeń wynikających z powikłań po leczeniu są dla pacjenta bardzo istotne. Jednym z kluczowych zadań International Cardioncology Society jest poszukiwanie metod wczesnego wykrywania kardiotoksyczności oraz identyfikowanie możliwości pierwotnej i wtórnej celowanej prewencji.