Niewydolność serca

Redaktor działu: prof. dr hab. n. med. Jadwiga Nessler, Klinika Choroby Wieńcowej, Instytut Kardiologii, Collegium Medicum, UJ, Kraków

Niedobór żelaza w niewydolności serca – koncepcje patofizjologiczne i implikacje kliniczne

Magdalena Kłosińska, Jarosław D. Kasprzak

Katedra i Klinika Kardiologii Uniwersytetu Medycznego w ŁodziWojewódzki Szpital Specjalistyczny im. W. Biegańskiego, Łódź

Adres do korespondencji: dr n. med. Magdalena Kłosińska, Katedra i Klinika Kardiologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. W. Biegańskiego, ul. Kniaziewicza 1/5, 91-347 Łódź, e-mail: mklosinska@op.pl

Kardiologia po Dyplomie 2013; 12 (3): 14-20

Wprowadzenie

Mimo coraz bardziej intensywnego leczenia, zarówno farmakologicznego, jak i inwazyjnego, wielu pacjentów z niewydolnością serca nadal ma jej objawy i jest zagrożonych przedwczesnym zgonem. Może to wynikać z dodatkowych, nieznanych lub słabo poznanych ogniw łańcucha patofizjologicznego, nieuwzględnianych w dotychczasowych algorytmach terapii. Jednym z nich może być niedobór żelaza na poziomie komórkowym. Jest to częste zjawisko u chorych z niewydolnością serca, a korekcja tego zaburzenia może przynieść szybkie i wymierne korzyści kliniczne.

Epidemiologia niedoboru żelaza i niedokrwistości w niewydolności serca

Zaburzenia ustrojowej homeostazy żelaza często obserwuje się w chorobach przewlekłych, w tym w niewydolności serca. Jest to częste zjawisko kliniczne, jednak dokładny odsetek pacjentów z niedoborem żelaza w tej grupie nie jest znany. Szacuje się, że w badaniach populacyjnych częstość występowania niedokrwistości związanej z syderopenią wynosi 18-61%. Te znaczące różnice wynikają m.in. z rodzaju zastosowanego parametru oceniającego gospodarkę żelaza i przyjętego punktu odcięcia w danej analizie. Najbardziej wiarygodnych danych dostarczają badania, w których wykorzystano jednocześnie kilka markerów gospodarki żelazem. Należą do nich: stężenie żelaza i transferyny we krwi, całkowita zdolność wiązania żelaza (total iron-binding capacity, TIBC), utajona zdolność wiązania żelaza, wysycenie transferyny żelazem (100 × stężenie żelaza we krwi podzielone przez TIBC), stężenie ferrytyny we krwi. W badaniach eksperymentalnych ocenia się stężenie rozpuszczalnego receptora dla transferyny, zawartość tkankową żelaza, gradient tętniczo-żylny wysycenia transferyny żelazem, ekspresję tkankową receptora dla transferyny. Należy podkreślić szczególne znaczenie TIBC, wysycenia transferyny żelazem i rozpuszczalnego receptora dla transferryny (nowy biomarker tkankowego zapotrzebowania na żelazo, który jest podwyższony w syderopenii). Na ich poziom nie wpływa stan zapalny, co ułatwia interpretację otrzymanych wyników. Przeciwnie – stężenie ferrytyny w surowicy, będącej białkiem ostrej fazy, wzrasta ok. trzykrotnie w zapaleniach i zakażeniach. Dlatego w badaniach populacyjnych za punkt odcięcia wskazujący na wyczerpywanie się zasobów ustrojowych żelaza przyjmowano już stężenia ferrytyny rzędu 30-100 µg/l, a nie jej dolną granicę normy, tj. 10-15 µg/l. W chorobach przewlekłych ze stymulacją prozapalną, do których należy przewlekła niewydolność serca, za wskaźnik niedoboru żelaza przyjmowane jest stężenie poniżej 100 µg/l. Przy stężeniach 100-300 µg/l współistniejące niskie wysycenie transferyny (<20%) może oznaczać czynnościowy niedobór żelaza, czyli jego zmniejszoną dostępność tkankową.

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Epidemiologia niedoboru żelaza i niedokrwistości w niewydolności serca

Zaburzenia ustrojowej homeostazy żelaza często obserwuje się w chorobach przewlekłych, w tym w niewydolności serca. Jest to częste zjawisko kliniczne, jednak [...]

Przyczyny niedoboru żelaza w niewydolności serca

Niedobór żelaza w niewydolności serca może być bezwzględny w przypadku: niedostatecznej podaży (wege-tarianizm, dieta ubogobiałkowa, bogata w fosforany, szczawiany, fityniany i [...]

Implikacje kliniczne niedoboru żelaza w niewydolności serca

Żelazo jest jednym z najważniejszych endogennych biokatalizatorów. Jego rola wykracza daleko poza syntezę hemoglobiny i sprawną erytropoezę. Jest niezbędnym składnikiem mioglobiny, [...]

Suplementacja niedoboru żelaza w niewydolności serca

Wyrównanie wewnątrzustrojowych zasobów żelaza w przypadku niedokrwistości wywołanej bezwzględnym niedoborem tego mikroelementu należy do bezspornych kanonów leczenia. Dylematy dotyczą terapii pacjentów [...]

Podsumowanie

Niedobór żelaza u pacjentów z niewydolnością serca jest częstym zjawiskiem patofizjologicznym. Zwykle przebiega pod postacią upośledzonej dostępności komórkowej żelaza zgromadzonego w [...]
Do góry