Telerehabilitacja pacjentów z wszczepionym stymulatorem, układem resynchronizującym i/lub kardiowerterem-defibrylatorem
Chorzy z wszczepionym układem stymulującym (pacemaker, PM), resynchronizującym (cardiac resynchronization therapy pacemaker/defibrillator [CRT-P, CRT-D]) i/lub kardiowerterem defibrylatorem (implantable cardioverter defibrillator, ICD) mogą realizować cykl rehabilitacji kardiologicznej. Dane z piśmiennictwa wskazują na poprawę wydolności fizycznej i szczytowego pochłaniania tlenu w grupie chorych poddanych rehabilitacji kardiologicznej z CRT i/lub ICD [35]. Pacjentom z układem stymulującym należy włączyć funkcję adaptacji częstości rytmu serca do wysiłku (rate-response). U chorych z ICD powinno się przestrzegać zasady, aby tętno treningowe nie przekraczało wartości o 20/min niższej niż zaprogramowany próg interwencji [31].
Telerehabilitacja pacjentów zakwalifikowanych do transplantacji serca
Zgodnie z zaleceniami trening fizyczny jest rekomendowany zarówno przed transplantacją serca, jak i po jego przeszczepieniu.
Trening przed transplantacją
Ideałem byłoby, aby chorzy zakwalifikowani do transplantacji serca w chwili umieszczenia na liście oczekujących równolegle realizowali rehabilitację kardiologiczną. Telerehabilitacja jest tutaj szczególnie przydatna. Program ćwiczeń uwzględnia ten sam rodzaj kinezyterapii, która zalecana jest dla chorych z niewydolnością serca. Sugeruje się jednak, aby intensywność ćwiczeń u chorych przygotowywanych do transplantacji determinowana była bardziej objawami odczuwanymi przez pacjenta niż tętnem treningowym czy odczuciem zmęczenia (niepokojące objawy mogą pojawiać się wcześniej niż zmęczenie czy osiągnięty zakres tętna treningowego).
Rehabilitacja po transplantacji
Rehabilitacja kardiologiczna powinna być kontynuowana po transplantacji serca. We wczesnym okresie po transplantacji utrzymuje się słaba wydolność fizyczna jako konsekwencja stopnia zaawansowania choroby przed transplantacją, denerwacji chirurgicznej w czasie zabiegu, upośledzenia funkcji mięśni szkieletowych. W późniejszym okresie istotny wpływ może odgrywać przewlekła terapia kortykosteroidami z możliwością powikłań pod postacią miopatii. Dlatego postuluje się, aby nadzorowany trening fizyczny prowadzić najpierw w warunkach szpitalnych, a następnie w domu, gdzie w pierwszej fazie treningi mogłyby być monitorowane telemedycznie. W planowaniu obciążeń treningowych należy kierować się stopniem odczuwanego przez chorego obciążania wysiłkiem wg skali Borga, gdyż z uwagi na denerwację tętno treningowe nie może być w tym względzie miarodajne. Opublikowane dane jednoznacznie wskazują na korzyści prowadzenia rehabilitacji w tej grupie pacjentów. Kobashigawa i wsp. uzyskali 18% poprawę szczytowego pochłaniania tlenu u chorych po transplantacji poddanych 6-miesięcznej rehabilitacji kardiologicznej [36]. W badaniu Adesa i wsp. wśród chorych, którzy realizowali domową telerehabilitację znaleźli się pacjenci po transplantacji serca, jednak nie przeprowadzono odrębnej analizy efektywności kinezyterapii w tej podgrupie chorych [29].
Wsparcie psychologiczne
Każdy chory z niewydolnością serca powinien być objęty opieką psychologiczną. Bardzo ważne jest omówienie problemów pacjenta związanych z chorobą, jej przebiegiem, akceptacją leczenia i rehabilitacji. Pacjenci indywidualnie w miarę potrzeb powinni mieć możliwość uzyskania wsparcia psychologicznego najpierw w okresie wstępnym podczas bezpośredniego kontaktu z psychologiem, a następnie w czasie rozmów telefonicznych w ramach telemonitorowania.
Bezpieczeństwo domowej telerehabilitacji kardiologicznej
Realizacja telemonitorowanej rehabilitacji kardiologicznej chorych z niewydolnością serca w miejscu zamieszkania wymaga minimalizacji ryzyka. Dotychczas nie wykazano, aby telerehabilitacja była niebezpieczna – nie odnotowano żadnego zgonu ani istotnego powikłania. Opublikowane dane dowodzą, że korzyści płynące z regularnego treningu fizycznego przewyższają ryzyko z nim związane.
Bezpieczeństwo treningu fizycznego u pacjentów z niewydolnością serca zależy od:
- przestrzegania zasad kwalifikacji chorych,
- uwzględniania przeciwwskazań,
- respektowania odrębności wynikających z zastosowania niefarmakologicznych metod terapii (PM, CRT-P, CRT-D, ICD),
- monitorowania stabilności stanu klinicznego (procedura codziennego zezwolenia na trening),
- monitorowania w trakcie treningu.
Niezbędna jest obecność osoby towarzyszącej podczas treningu, która została przeszkolona w zakresie udzielania pierwszej pomocy i w razie potrzeby wezwie kwalifikowaną pomoc medyczną. Jest to ważne nie tylko dla bezpieczeństwa podczas treningu fizycznego, taka pomoc może być potrzebna pacjentowi niezależnie od prowadzenia rehabilitacji.
Podsumowanie
Telerehabilitacja jest nową obiecującą procedurą zwłaszcza dla pacjentów z przewlekłą niewydolnością serca, dla których regularne realizowanie zdalnie nadzorowanego treningu fizycznego jest kluczowe w zapewnieniu niezależnego, samodzielnego funkcjonowania mimo ograniczeń wynikających z istoty choroby. Jeśli domowa telerehabilitacja zostanie zaimplementowana na szeroką skalę, hasło „from hospital to home” stanie się rzeczywistością [37].