Winna jest kobiecość

Kobiety uprawiające sport wyczynowy są bardziej narażone na depresję niż mężczyźni, a to z powodu większej liczby stresorów związanych z ich wieloma rolami społecznymi. Ponadto współchorobowość kobiet sportowców jest dużo większa niż mężczyzn. Kobiety częściej ujawniają zaburzenia odżywania czy nadużywania leków: diuretyków, środków przeczyszczających, leków hamujących łaknienie. Wspomnieć należy również, że istotnym czynnikiem ryzyka depresji w sporcie są nadużycia seksualne. Problem jest trudny, rzadko poruszany, budzi wiele kontrowersji. Liczne doniesienia naukowe pokazują, że nadużycia te występują we wszystkich dyscyplinach sportu, niezależnie od jego poziomu, wliczając w to również sport młodzieżowy. Częściej zdarzają się na poziomie sportu elitarnego (od 2 do 48 proc.). Najbardziej narażone na nadużycia seksualne są młode, „dobrze zapowiadające się” sportsmenki wchodzące na profesjonalny poziom, z dość słabymi relacjami z rodziną, niską samooceną i poczuciem lęku. Nieprawidłowym zachowaniom seksualnym sprzyjają ponadto częste wyjazdy na zgrupowania i długie przebywanie poza domem. Konsekwencją jest często spadek wykonania wyczynu, pojawia się nastrój depresyjny, z poczuciem bezradności, bezsilności, zaburzeniami apetytu i snu. Efektem może być poczucie winy oraz zachowania samobójcze.

Zaburzenia depresyjne a zachowania samobójcze

W populacji chorych dotkniętych zaburzeniami psychicznymi osoby z zaburzeniami depresyjnymi najczęściej prezentują zachowania samobójcze. Chorzy na ciężką depresję 21-krotnie częściej podejmą próbę samobójczą niż osoby w populacji ogólnej.

W sportowym świecie co jakiś czas pojawiają się medialne informacje o samobójstwach sportowców z różnych dyscyplin. Należy zaznaczyć, że za każdym takim czynem stoi konkretna osoba, postawiona przed dramatycznym wyborem. Często nie udaje się dotrzeć do rzeczywistych motywów jego popełnienia. Tym bardziej należy zwrócić uwagę na czynniki ryzyka samobójstw w sporcie. Zaliczyć do nich możemy przede wszystkim współistniejące zaburzenia depresyjne i zaburzenia odżywiania, kontuzje, urazy, które często są powodem przedwczesnego końca kariery, przewlekłe dolegliwości bólowe wynikające z urazów i specyfiki danej dyscypliny (np. futbol amerykański), wielokrotne urazy OUN, nadużywanie środków psychoaktywnych, stosowanie środków zabronionych (np. steroidy), duża presja ciążąca na zawodniku, nadużycia seksualne, homoseksualność.

Baum i wsp. w badaniach obejmujących przegląd literatury medycznej z lat 1960-2000 wykazali, że dyscypliną, w której stwierdzono najwięcej samobójstw, była piłka nożna, potem koszykówka, pływanie, lekkoatletyka i bejsbol. Wiele samobójstw nigdy nie ujrzało światła dziennego, często nie są raportowane jako samobójstwa z powodu obaw o negatywny wizerunek samego sportowca i dyscypliny przez niego uprawianej.

Leczenie depresji

Obejmuje postępowanie farmakologiczne oraz niefarmakologiczne. Do niefarmakologicznych metod zalicza się psychoterapię, fototerapię oraz metody zabiegowe, takie jak elektrowstrząsy, przezczaszkową stymulację magnetyczną, stymulację nerwu błędnego czy głęboką stymulację mózgu.

Leczenie zawsze należy rozpocząć od właściwej diagnozy co do etiologii epizodu depresyjnego. Inne postępowanie stosuje się w przypadku depresji w przebiegu zaburzenia afektywnego dwubiegunowego, kiedy to w obrazie choroby dominują epizody obniżonego i podwyższonego nastroju w postaci manii lub hipomanii. Inne leczenie stosuje się w przypadku depresji jednobiegunowej, czyli nawracających zaburzeń depresyjnych. Na potrzeby niniejszego opracowania omówione zostanie leczenie farmakologiczne depresji jednobiegunowej.

Leczenie farmakologiczne depresji bazuje na znajomości neurobiologii depresji. Wykazano, że trzy główne neuroprzekaźniki w ośrodkowym układzie nerwowym: serotonina, noradrenalina oraz dopamina odgrywają kluczową rolę w etiologii depresji. Na podstawie koncepcji deficytu neuroprzekaźników powstały leki przeciwdepresyjne, które wykorzystując różne mechanizmy działania, wpływają na poziom tych neuromediatorów (tab. 2).

Small 14774

Tabela 2. Najważniejsze leki przeciwdepresyjne stosowane w leczeniu depresji

Leki przeciwdepresyjne są postępowaniem I wyboru w przypadku epizodu umiarkowanego lub ciężkiego u pacjentów dorosłych i są jedną z możliwości leczenia w przypadku epizodu łagodnego, trwającego do dwóch-trzech miesięcy. Jeśli w przeszłości występowały epizody depresji umiarkowanej, ciężkiej lub objawy utrzymują się powyżej trzech miesięcy, również należy rozważyć włączenie leków przeciwdepresyjnych. Na każdym etapie leczenia rozważamy psychoterapię, np. poznawczo-behawioralną, która również odgrywa istotną rolę w procesie zdrowienia.

W przypadku sportu wyczynowego dobór leku przeciwdepresyjnego jest szczególnie ważny. Stosując dany lek, należy mieć na uwadze jego wpływ na poziom wykonania wyczynu oraz czy dana substancja nie znajduje na liście zabronionych, podawanych przez Światową Agencję Antydopingową (WADA – World Anti-Doping Agency) lub nie jest w kręgu jej zainteresowania.

Nie ma zbyt dużo danych dotyczących stosowania leków przeciwdepresyjnych w sporcie:

  • Fluoksetyna nie wpływa na poziom wykonania wyczynu.
  • Paroksetyna może mieć pewien wpływ na wykonanie wyczynu, choć doniesienia na ten temat są sprzeczne.
  • Bupropion jest w kręgu zainteresowania WADA z uwagi na możliwy wpływ na wykonanie wyczynu. Wynika to prawdopodobnie z dopaminergicznego mechanizmu działania leku.
  • Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne nie powinny być rutynowo brane pod uwagę w przypadku sportowców wyczynowych, z uwagi na możliwy wpływ na zmniejszenie wykonania wyczynu. Ponadto poprzez wieloreceptorowy, nieselektywny mechanizm działania mają szereg licznych działań niepożądanych związanych m.in. z układem krążenia. To może mieć wpływ na obniżenie sprawności układu krążenia i układu bodźco-przewodzącego.
  • Nadzieje w leczeniu depresji sportowców budzą najnowsze leki przeciwdepresyjne, takie jak agomelatyna i wortioksetyna, wciąż jednak nie ma istotnych danych w tej grupie osób co do ich efektywności oraz wpływu na wykonanie wyczynu.

Podsumowanie

Zaburzenia depresyjne to często występująca choroba dotykająca coraz liczniejszą grupę osób w populacji ogólnej.

Z uwagi na specyfikę i pewną odmienność, sportowcy wyczynowi również narażeni są na ryzyko pojawienia się depresji.

Należy podkreślić, że oprócz typowych stresorów psychospołecznych wyzwalających depresję, w przypadku sportowców mamy do czynienia z czynnikami ryzyka charakterystycznymi tylko dla tej grupy osób.

Do góry