Udar

Ból głowy może być jednym z objawów udaru u ciężarnej. Częściej występuje w przebiegu udaru krwotocznego, rzadziej niedokrwiennego. Wśród czynników ryzyka udaru niedokrwiennego w ciąży wymienia się: rzucawkę i stan przedrzucawkowy, nadmierne wymioty, zaburzenia wodno-elektrolitowe, pochodzenie afroamerykańskie, wiek powyżej 35. r.ż., nadciśnienie tętnicze, cukrzycę, kolagenozy, zapalenie naczyń, zespół antyfosfolipidowy, trombofilię, palenie papierosów, nadużywanie alkoholu, spożywanie narkotyków (kokaina), ciążę mnogą, wielorództwo. W przypadku wystąpienia udaru u ciężarnej należy włączyć typowe leczenie. W piśmiennictwie brak jest doniesień o powikłaniach ciąży towarzyszących zastosowaniu trombolizy. W drugim i trzecim trymestrze ciąży można stosować kwas acetylosalicylowy w małych dawkach (<150 mg). Doustne leki przeciwzakrzepowe są przeciwwskazane ze względu na działanie teratogenne. Lekiem przeciwzakrzepowym z wyboru w ciąży jest heparyna niefrakcjonowana i heparyny drobnocząsteczkowe. Udar krwotoczny zdarza się znacznie rzadziej, może mieć charakter krwotoku śródmózgowego lub podpajęczynówkowego. Wśród typowych przyczyn udaru krwotocznego w ciąży wymienia się rzucawkę oraz przerzuty kosmówczaka.²⁰

Zakrzepica zatok żylnych mózgowia

Schorzenie to występuje bardzo rzadko, najczęściej w okresie poporodowym i cechuje się dużą śmiertelnością. Powikłaniem zakrzepicy żylnej mózgu może być udar żylny. Głównym objawem jest ból głowy, często z towarzyszącymi nudnościami lub wymiotami, a ponadto zaburzenia świadomości, wysoka gorączka, obrzęk tarczy nerwu wzrokowego, objawy ogniskowego uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego. Ból głowy może być objawem izolowanym, co utrudnia rozpoznanie. W diagnostyce wykorzystuje się badanie rezonansu magnetycznego w połączeniu z angiografią w fazie żylnej (angio-MR). Wśród czynników predysponujących do wystąpienia znajdują się stany nadkrzepliwości, niektóre leki, stany zapalne zatok i ucha środkowego, choroba nowotworowa, jak również ciąża.^20-22

Samoistne (idiopatyczne) nadciśnienie śródczaszkowe

Schorzenie to dawniej nazywane było guzem rzekomym mózgu. Występuje najczęściej u młodych otyłych kobiet, a głównym czynnikiem ryzyka jest ciąża. Jego bezpośrednią przyczyną jest wzrost objętości płynu mózgowo-rdzeniowego, co powoduje bóle głowy, często z towarzyszącym obrzękiem tarczy nerwu wzrokowego. Choroba ma łagodny przebieg.³

Guz mózgu

Również w ciąży może wystąpić choroba mózgu, cechująca się wzrostem ciśnienia śródczaszkowego, taka jak nowotwór czy ropień. W objawowym nadciśnieniu śródczaszkowym, w odróżnieniu od samoistnego nadciśnienia śródczaszkowego, często występują objawy ośrodkowego uszkodzenia mózgu oraz napady padaczkowe. Ból głowy stopniowo narasta, pojawia się w godzinach porannych, zazwyczaj po śnie nocnym, towarzyszą mu nudności i wymioty. U każdej kobiety ciężarnej, u której podejrzewa się guz mózgu, należy wykonać rezonans magnetyczny. Niektóre nowotwory podczas ciąży rosną szybciej (oponiaki, gruczolaki przysadki). Jedynym nowotworem swoistym dla ciąży jest kosmówczak, który często daje przerzuty do mózgu.²⁰

Zespół popunkcyjny

Może pojawić się u kobiet po cesarskim cięciu, u których stosowano znieczulenie podpajęczynówkowe, jak również u kobiet rodzących naturalnie, u których w celu uśmierzenia bólu nieprawidłowo wykonano znieczulenie zewnątrzoponowe (przebijając oponę twardą). Podstawowym objawem jest pozycyjny ból głowy, pojawiający się w okolicy czołowo-potylicznej, często z towarzyszącymi nudnościami i wymiotami, nasilający się po wstaniu z łóżka (po przyjęciu postawy pionowej), a wyraźnie zmniejszający się w pozycji leżącej. Czasem towarzyszą mu zawroty głowy, niestabilność postawy, objawy ze strony nerwów czaszkowych (podwójne widzenie, zez zbieżny, szumy uszne, niedosłuch), objawy oponowe. Przyczyną jest nadmierny wyciek płynu mózgowo-rdzeniowego w miejscu wkłucia igły punkcyjnej, powodujący podciśnienie śródczaszkowe. Głównym czynnikiem związanym z wystąpieniem zespołu punkcyjnego jest grubość igły. W leczeniu stosuje się nawodnienie, NLPZ i preparaty kofeiny. Jeśli ból nie poddaje się leczeniu, można zastosować nadtwardówkowe podanie własnej krwi pacjenta w celu wytworzenia skrzepliny zamykającej ubytki w oponie twardej.³

Podsumowanie

Ból głowy u kobiety ciężarnej to najczęściej niewinna dolegliwość. Zawsze jednak należy dokładnie zebrać wywiad i przeprowadzić pełne badanie neurologiczne. Wśród objawów ostrzegawczych wymienia się: pierwszy w życiu napad bólu głowy, ból głowy o innym charakterze niż zazwyczaj, objawy ogniskowego uszkodzenia mózgu, objawy oponowe, gorączkę, wymioty, pozycyjny ból głowy, nagły, ostry początek, przebyty uraz, ból głowy nasilający się w czasie próby Valsalvy.³