Skuteczność kliniczna probiotyków

Leczenie ostrej biegunki infekcyjnej

Zgodnie z aktualnymi (2008 r.) wytycznymi European Society for Paediatric Gastroenterology, Hepatology and Nutrition (ESPGHAN) i European Society for Paediatric Infectious Diseases (ESPID)⁸ w leczeniu ostrej biegunki infekcyjnej u dzieci można rozważyć stosowanie probiotyków jako uzupełnienie nawadniania. Należy stosować jedynie szczepy o udowodnionej skuteczności i w odpowiedniej dawce. Dane z metaanaliz wskazują, że do szczepów probiotycznych o najlepiej udokumentowanej skuteczności należą Lactobacillus rhamnosus GG (LGG) oraz Saccharomyces boulardii; również według American Academy of Pediatrics (AAP) probiotyki (jako grupa) wykazują efekt kliniczny w leczeniu nieżytu żołądkowo-jelitowego, zwłaszcza o etiologii wirusowej.⁹

Zapobieganie biegunce związanej z antybiotykoterapią

Za najważniejszą przyczynę występowania biegunki w czasie antybiotykoterapii uważa się zaburzenia mikroflory jelitowej, stąd zasadność stosowania probiotyków. Największe ryzyko wystąpienia biegunki towarzyszy stosowaniu antybiotyków o szerokim zakresie działania przeciwbakteryjnego (np. aminopenicyliny, amoksycylina z kwasem klawulanowym, niektóre cefalosporyny i klindamycyna). Według AAP⁹ probiotyki (jako grupa) wykazują efekt kliniczny w zapobieganiu biegunce związanej z antybiotykoterapią. Wyniki kilku metaanaliz dowodzą, że stosowanie probiotyków zmniejsza o ok. 60% ryzyko wystąpienia biegunki.^10,11 Skuteczność poszczególnych szczepów drobnoustrojów jest jednak, podobnie jak w wielu innych wskazaniach, zróżnicowana. W Polsce dostępne są następujące probiotyki o udokumentowanym działaniu w zapobieganiu biegunce związanej ze stosowaniem antybiotyków: LGG (dzieci);^12,13L. rhamnosus szczepy E/N, Oxy, Pen (dzieci);¹⁴Streptococcus thermophilus i Bifidobacterium lactis Bb12 (dzieci)¹⁵ oraz S. boulardii (dzieci i dorośli).¹⁶

Powszechną praktyką jest podawanie w trakcie lub po antybiotykoterapii jogurtu lub kefiru, ale wyniki badań zwykle nie potwierdzają ich skuteczności.^17,18 Wyjątek stanowią produkty zawierające Lactobacillus casei DN-114 001, którego skuteczność dobrze udokumentowano w badaniu obejmującym osoby dorosłe (>50. r.ż.).¹⁹

Zapobieganie biegunce szpitalnej

Biegunka szpitalna stanowi poważny problem na oddziałach pediatrycznych, wydłużając czas hospitalizacji i koszty leczenia, stąd duże zainteresowanie możliwościami jej zapobiegania. Dane z wcześniejszych badań były sprzeczne i nie dawały podstaw do rutynowego stosowania probiotyków w zapobieganiu biegunce szpitalnej. Na uwagę zasługują wyniki aktualnej metaanalizy badań klinicznych z randomizacją, którymi objęto ponad 1000 dzieci w wieku od 1. m.ż. do 18. r.ż., potwierdzające skuteczność L. rhamnosus GG (LGG) w zapobieganiu zakażeniom przewodu pokarmowego u dzieci przebywających w szpitalu.²⁰

Biegunka podróżnych

Biegunka podróżnych zwykle występuje podczas podróży do krajów rozwijających się o niskim standardzie sanitarnym. Autorzy dwóch z trzech dotychczas opublikowanych metaanaliz wnioskują, że probiotyki w porównaniu z placebo jedynie nieznacznie zmniejszają ryzyko wystąpienia biegunki podróżnych.^21,22 Wśród poddanych ocenie probiotyków korzystny efekt dotyczył wyłącznie S. boulardii oraz kombinacji Lactobacillus acidophilus, Bifidobacterium bifidum, Lactobacillus bulgaricus i Str. thermophilus. Ze względu na niewielką liczbę badanych wyniki dotyczące tej ostatniej kombinacji należy traktować jako wstępne, wymagające dalszego potwierdzenia. Według autorów trzeciej metaanalizy²³ probiotyki nie są skuteczne w zapobieganiu biegunce podróżnych.

Zapobieganie ostrym zakażeniom górnych dróg oddechowych

Metaanaliza Cochrane obejmująca 10 badań klinicznych z randomizacją, w których wzięło udział ponad 3400 osób, wykazała, że w porównaniu z placebo w grupach przyjmujących probiotyki (jako grupę) rzadziej występowały ostre zakażenia dróg oddechowych oraz rzadziej stosowano antybiotykoterapię.²⁴ Wyniki metaanalizy nie dają jednak odpowiedzi na podstawowe pytanie, który z probiotyków jest skuteczny.