1. chorobę nowotworową z przerzutami do układu kostnego

2. chorobę Pageta

3. choroby metaboliczne przebiegające z przyspieszonym obrotem kostnym (nadczynność przytarczyc, osteomalacja)

4. zespół McCune’a-Albrighta (MAS).

NOWOTWÓR Z PRZERZUTAMI DO UKŁADU KOSTNEGO

Uogólnione bóle kostne mogą być wywołane obecnością przerzutów nowotworowych do układu kostnego. Nowotworami, którym najczęściej towarzyszy rozsiew zmian do kości, są rak stercza i rak piersi, rzadziej: rak płuca, nerki, narządów rodnych u kobiet. Układ kostny może być zajęty procesem rozrostowym również w przebiegu innych nowotworów złośliwych. W raku stercza zmiany przerzutowe mają najczęściej charakter osteosklerotyczny, w innych nowotworach mogą mieć charakter mieszany bądź wyłącznie osteolityczny. Zmiany przerzutowe lokalizują się najczęściej w szkielecie osiowym: w kręgosłupie, żebrach, miednicy, rzadziej w czaszce i kończynach.

Badanie scyntygraficzne z zastosowaniem 99mTc-MDP odgrywa istotną rolę w przypadku podejrzenia przerzutów do kości. Jest metodą niezwykle czułą (97% vs. 50% – klasyczne badanie radiologiczne) ze względu na czynnościowy charakter scyntygrafii, obrazującej metabolizm kostny, który jest zwiększony jeszcze zanim dojdzie do strukturalnej przebudowy kości. Dodatkowo jest to badanie bezpieczne, umożliwiające ocenę całego ciała przy stosunkowo niskiej dawce promieniowania jonizującego pochłoniętej przez organizm.

W obrazie scyntygraficznym stwierdza się pojedyncze lub mnogie rozsiane ogniska zwiększonego gromadzenia radiofarmaceutyku.

CHOROBA PAGETA

Etiologia tej przewlekłej choroby pozostaje nieznana. Występuje najczęściej po 40 r.ż., częściej u mężczyzn. Może przebiegać jedno- lub wieloogniskowo. Związana jest ze zwiększoną czynnością osteoklastów i osteoblastów, a w następstwie tego – ze wzmożoną przebudową kości, prowadzącą do zniekształceń, a niekiedy złamań. W obszarze objętym procesem patologicznym wzrasta prawdopodobieństwo wystąpienia mięsaka. Najczęstsze miejsca występowania ognisk chorobowych to: czaszka, miednica, kręgi oraz kość udowa i piszczelowa. Chorobie towarzyszy ból kości o różnym stopniu nasilenia. W badaniach laboratoryjnych w surowicy stwierdza się zwiększenie stężenia fosfatazy zasadowej i stężenia wapnia, a w moczu – wzmożone wydalanie hydroksyproliny. W chorobie Pageta w badaniu radiologicznym stwierdza się obraz tzw. homogenizacji struktury kostnej bądź zmian o charakterze ograniczonej osteoporozy. Kość ulega pogrubieniu i łukowatemu odkształceniu, a szpik kostny zwłóknieniu. W badaniu scyntygraficznym, które również w tym wskazaniu jest bardziej czułe niż badania radiologiczne, stwierdza się rozsiane ogniska wzmożonego gromadzenia radioznacznika, mogące przypominać obraz przerzutów do kości, z tym że lokalizacja zmian odpowiada zmianom kostnym stwierdzanym w badaniu przedmiotowym. W rozpoznaniu różnicowym pomocny jest również wynik biopsji kości.1

CHOROBY METABOLICZNE Z PRZYSPIESZONYM OBROTEM KOSTNYM

W chorobach metabolicznych przebiegających z przyspieszonym obrotem kostnym w badaniu scyntygraficznym układu kostnego stwierdza się zwiększenie gromadzenia znacznika w obrębie osiowego układu kostnego, szczególnie kręgosłupa i czaszki, znacznie zmniejszone gromadzenie znacznika w obrębie nerek, które niekiedy stają się całkiem niewidoczne („superscan”), oraz intensywne gromadzenie radioizotopu na połączeniach kostno-chrzęstnych (m.in. mostka – objaw „krawata”).

Pierwotna nadczynność przytarczyc

Do pierwotnej nadczynności przytarczyc dochodzi w przebiegu pojedynczego gruczolaka lub mnogich gruczolaków przytarczyc, przerostu gruczołów przytarczycznych bądź raka przytarczyc. Nadczynność przytarczyc może być składową zespołu mnogich nowotworów gruczołów endokrynnych (MEN I lub II).

W badaniach laboratoryjnych w surowicy stwierdza się podwyższenie stężenia parathormonu (PTH), hiperkalcemię oraz hipofosfatemię. Dodatkowo stwierdza się często hiperkalciurię oraz hiperfostaturię.

W obrazie klinicznym dominują zaburzenia ze strony układu moczowego (kamica nerek), układu kostnego (osteopenia, bóle kostne) oraz układu pokarmowego (zaparcia, zmniejszenie masy ciała spowodowane zmniejszeniem łaknienia, choroba wrzodowa, zapalenie trzustki).2

Zmiany opisywane w układzie kostnym spowodowane są pobudzeniem osteoklastów, a w następstwie również osteoblastów. Stwierdza się zwiększony obrót kostny, z przewagą osteolizy. Laboratoryjnie zmianom kostnym towarzyszy zwiększenie stężenia fosfatazy zasadowej w surowicy oraz hydroksyproliny w moczu.

W badaniach radiologicznych stwierdza się uogólnioną osteopenię, ogniska osteolityczne, niekiedy obserwuje się obraz „matowego szkła”.

Badania scyntygraficzne wykazują równomiernie zwiększony wychwyt radioznacznika w układzie kostnym, dający niekiedy obraz „superscanu”. Rzadziej obraz scyntygraficzny pozostaje prawidłowy.3

Do góry