Bradyarytmie i bloki przedsionkowo-komorowe w czasie ciąży
Bradykardia zatokowa oraz bloki przedsionkowo-komorowe rzadko występują podczas ciąży, zwłaszcza u kobiet bez strukturalnej choroby serca.9,19 Okresowo może dochodzić do zwolnienia czynności serca z towarzyszącym obniżeniem ciśnienia tętniczego. Dzieje się to z powodu ucisku powiększonej macicy na żyłę główną dolną.9,19 Należy wówczas zalecić pacjentce przyjęcie pozycji leżącej na lewym boku. Odruchowa bradykardia zatokowa może również występować podczas porodu. W bloku I stopnia z reguły nie dochodzi w ciąży do progresji zaburzeń przewodzenia; blok II stopnia dotyczy raczej kobiet z wrodzonymi wadami serca, po operacjach naprawczych.9,19 Wśród pacjentek z blokiem całkowitym można wyróżnić grupę z implantowanym wcześniej stymulatorem serca; kobiety, u których blok stwierdzano przed ciążą, ale z uwagi na brak objawów lub intermitujący charakter zaburzeń, nie implantowano dotychczas stymulatora; oraz grupę, w której zaburzenia przewodzenia wystąpiły po raz pierwszy podczas ciąży.19,20 Pacjentki z implantowanym wcześniej stymulatorem serca mają dobre rokowanie i nie wymagają szczególnego postępowania, wykraczającego poza standardową, dotychczasową opiekę kardiologiczną i położniczą.19,20 Na podstawie dostępnych opisów niewielkich grup chorych wykazano, że u kobiet z blokiem całkowitym, bez strukturalnej choroby serca, które nie mają objawów, standardowe zabezpieczenie stymulacją stałą lub czasową na okres porodu nie jest bezwzględnie konieczne.19,20 Należy rozpatrywać indywidualnie każdą sytuację kliniczną. W przypadku objawowej, powodującej niestabilność hemodynamiczną bradykardii można bezpiecznie przeprowadzić zabieg implantacji stymulatora przy zastosowaniu minimalnej dawki promieniowania jonizującego.19,20 Gdy to konieczne, można również zastosować zabezpieczenie elektrodą do czasowej stymulacji na okres porodu.
Podsumowanie
Częstość występowania zaburzeń rytmu jest większa u ciężarnych, niż w porównywalnej wiekiem populacji kobiet niebędących w ciąży. Większość obserwowanych arytmii ma charakter łagodny, a te groźne dla życia towarzyszą zwykle istniejącej wcześniej organicznej chorobie serca i anatomicznemu podłożu arytmii. Ze względu na przechodzenie większości leków antyarytmicznych przez barierę łożyskową, potencjalny wpływ toksyczny na płód i brak wiarygodnych randomizowanych badań, ich stosowanie powinno być w miarę możliwości wdrażane od II trymestru ciąży i ograniczone jedynie do przypadków, w których napady występują często, są źle tolerowane lub powodują hemodynamiczną niestabilność. W przypadku konieczności leczenia zabiegowego (ablacja, implantacja ICD) należy dążyć do jego przeprowadzenia przed zajściem w ciążę lub odroczyć je do okresu po jej rozwiązaniu, ewentualnie wykonać w II trymestrze ciąży. Decyzje co do strategii leczenia, sposobu prowadzenia ciąży i porodu powinny być podejmowane indywidualnie dla każdej pacjentki, a w sytuacjach wysokiego ryzyka, przez wielodyscyplinarny zespół specjalistów złożony z kardiologa, ginekologa-położnika i anestezjologa.