Profesjonalizm
Błędy diagnostyczne z punktu widzenia psychologii poznawczej
mgr Łukasz Adamus
Nawet 10-15% diagnoz lekarskich w medycynie jest błędnych lub spóźnionych. Do wyjaśniania ich przyczyny potrzebna jest znajomość czynników związanych z przetwarzaniem przez lekarza informacji, a więc psychologii poznawczej.
CELE ARTYKUŁU
Po przeczytaniu artykułu Czytelnik powinien wiedzieć:
- na czym polega myślenie eksperckie w medycynie
- jakie są jego zalety i ograniczenia prowadzące do błędów diagnostycznych
- jakie są strategie unikania pomyłek diagnostycznych
Wprowadzenie
W kolejnej odsłonie cyklu „Profesjonalizm lekarski” zajmiemy się kompetencją profesjonalną, jaką jest refleksyjna praktyka, czyli „umiejętnością lekarzy związaną z krytycznym spojrzeniem na swoje rozumowanie i decyzje podejmowane w czasie pracy zawodowej”.1
Będzie to rozwinięcie kwestii poruszanych już we wcześniejszych częściach cyklu.2 Tym razem skoncentrujemy się jednak wyłącznie na błędach diagnostycznych wynikających z wybranych procesów psychologii poznawczej. Poruszane tutaj przykłady nie mają charakteru wytycznych, są jedynie ilustracją błędów w myśleniu i przetwarzaniu informacji, jakie mogą zdarzyć się w praktyce lekarskiej.
Szacuje się, że nawet 10-15% diagnoz lekarskich w medycynie jest błędnych lub spóźnionych.3 W wyjaśnieniu ich przyczyn ma znaczenie psychologia poznawcza, objaśniająca, jak przebiega myślenie i wnioskowanie człowieka.4
O znaczeniu błędów we wnioskowaniu klinicznym mówi chociażby badanie Grabera, Franklina i Gordona, którzy w analizie przyczyn 100 przypadków błędów diagnostycznych w medycynie internistycznej wykazali, że 28% z nich miało związek z niewłaściwą syntezą i przetwarzaniem zdobytych informacji.4 Współczesne teorie podejmowania decyzji, w tym diagnostycznych i terapeutycznych, podkreślają znaczenie „ograniczonej racjonalności” (tzw. bounded rationality), w której zdobywanie i przetwarzanie informacji podlega ograniczeniom czasowym oraz wpływowi kontekstu, w którym są zdobywane, a także wykorzystaniu tzw. heurystyk, czyli algorytmów myślenia.5 W niniejszym artykule przyjrzymy się wybranym heurystykom używanym w kontekście procesu diagnostycznego i związanym z nimi efektom kontekstowym. Takich heurystyk wyróżniono ok. stu.6 Są one efektem wiedzy i doświadczenia lekarza w zakresie medycyny. Podobne algorytmy myślenia są wykorzystywane, ale w innych kontekstach, przez wszystkich ludzi, ponieważ są one naturalną zdolnością człowieka.7
Charakterystyka myślenia eksperckiego w medycynie
Bazując na zgromadzonej wiedzy oraz doświadczeniu uzyskanym w trakcie studiów i praktyki zawodowej, związanym z analizą kolejnych przypadków, lekarz staje się powoli ekspertem. W nowych przypadkach szuka elementów kluczowych, które pozwolą mu rozp...
