Choroby internistyczne u kobiet w ciąży
Zaburzenia rytmu serca u kobiet w ciąży
dr n. med. Karolina Plaskota
prof. dr hab. n. med. Mirosław Kowalski
prof. dr hab. n. med. Piotr Hoffman
Jedną z najczęstszych dolegliwości u ciężarnych są kołatania serca. Pojawiają się z powodu zwiększonej w czasie ciąży częstości serca lub arytmii. Zaburzenia rytmu serca u zdrowych kobiet w ciąży są zazwyczaj dobrze tolerowane i nie wymagają leczenia. Poważne arytmie zdarzają się rzadko, zwykle u pacjentek z rozpoznaną wcześniej chorobą serca.
CELE ARTYKUŁU
Po przeczytaniu artykułu Czytelnik powinien umieć:
- rozpoznać objawy wskazujące na zaburzenia rytmu u ciężarnej
- zlecić diagnostykę różnicową zaburzeń rytmu serca u ciężarnej
- przedstawić strategię postępowania terapeutycznego u kobiety w ciąży z zaburzeniami rytmu serca
- rozpoznać sytuacje wynikające z zaburzeń rytmu serca u ciężarnej wymagające pilnego skierowania do innych specjalistów lub szpitala
Wprowadzenie
W ciąży dochodzi do istotnych zmian hemodynamicznych, hormonalnych oraz aktywności układu autonomicznego w układzie krążenia matki. Od 5 do 10 Hbd wzrasta o 30-50% objętość krwi krążącej, powodując zwiększenie objętości wyrzutowej. W wyniku równoczesnego przyspieszenia częstości rytmu serca o 10-20 uderzeń na minutę rośnie pojemność minutowa o 30-50%.1 Coraz większe naprężenie ścian przedsionków i komór może powodować zjawisko wczesnej depolaryzacji następczej, skrócenia okresu refrakcji, wydłużenia czasów przewodzenia i przestrzennej dyspersji wtórnie do stymulacji aktywowanych rozciąganiem kanałów jonowych.2 Udowodniono, że podwyższona spoczynkowa częstotliwość rytmu serca jest niezależnym czynnikiem ryzyka komorowych zaburzeń rytmu serca.3 Estrogeny, których stężenie podczas ciąży wzrasta nawet 1000-krotnie, zwiększają wrażliwość na endogenne katecholaminy poprzez regulację ekspresji receptora β-1-adrenergicznego kardiomiocytów komór. Poza tym hormony te wydłużają odstęp QT poprzez wpływ na kanały jonowe potasowe i wapniowe.4
Opisane powyżej zmiany fizjologiczne powodują, że jedną z najczęstszych dolegliwości zgłaszanych przez ciężarne są kołatania serca. Wynikają one ze zwiększonej w czasie ciąży częstości serca lub arytmii. Zauważono, że u większości pacjentek zgłaszających podczas ciąży kołatania serca (76%) w 24-godzinnym monitorowaniu EKG występowało jedynie przyspieszenie częstotliwości rytmu serca.5 Zaburzenia rytmu serca u zdrowych kobiet w ciąży są zazwyczaj dobrze tolerowane i nie wymagają leczenia. Poważne arytmie zdarzają się rzadko, zwykle u pacjentek z rozpoznaną wcześniej chorobą serca. Rozwój kardiologii i kardiochirurgii oraz znaczna poprawa przeżycia chorych z wadami wrodzonymi serca, a także coraz późniejszy wiek kobiet decydujących się na macierzyństwo może jednak spowodować zwiększenie częstości arytmii u ciężarnych. Zaburzenia rytmu mogą mieć niekorzystny wpływ na płód, zarówno poprzez upośledzenie przepływu łożyskowego, jak i działania niepożądane leczenia. Większość leków antyarytmicznych przenika bowiem barierę maciczno-łożyskową. Do określenia bezpieczeństwa stosowania leków antyarytmicznych podczas ciąży służy klasyfikacja Amerykańskiej Agencji do spraw Żywności i Leków (FDA – Food and Drug Administration):6
