1. Dzieci w wieku od 2 m.ż. do 2 r.ż.
2. Dzieci w wieku od 2 do 5 r.ż. z grup zwiększonego ryzyka
Prowadzone są badania nad zastosowaniem PCV7 u osób w podeszłym wieku, a skuteczność szczepionki skoniugowanej w tej grupie osób jest większa niż skuteczność szczepienia PPV23.19
Z powodu ograniczonej skuteczności PPV23 sprawdzono, czy podanie obu szczepionek (PPV23 i PCV7) osobom z grup zwiększonego ryzyka będzie skuteczniejsze niż podanie tylko PPV23. Badanie przeprowadzono u osób po przebytym pneumokokowym zapaleniu płuc. Stwierdzono, że obie szczepionki po pierwszym wstrzyknięciu stymulują powstanie podobnych stężeń IgG, jednak u osób, które otrzymały jako pierwsze wstrzyknięcie PPV23, po 6 miesiącach stężenia IgG powracały do wartości wyjściowych, a u tych, którym jako pierwsze wstrzyknięcie podano PCV7, stężenia te pozostawały zwiększone. U osób, u których najpierw podano PPV23, a następnie PCV7, zwiększone stężenie IgG nie osiągało wartości uzyskiwanej tylko po podaniu PPV23. Podanie jako pierwszej szczepionki PCV7, a nastepnie PPV23 powodowało znaczące zwiększenie IgG po 4-8 tygodniach, ale po 6 miesiącach stężenie IgG wracało do wartości wyjściowych.20
Trwają badania nad szczepionkami zawierającymi 9 i 11 wielocukrów otoczkowych w połączeniu z jednym lub wieloma nośnikami białkowymi. Być może okażą się one skuteczne wobec zmienności serotypowej bakterii. Podstawowe znaczenie w rozwoju nowych szczepionek ma ich długotrwałe działanie, co wobec zmieniających się serotypów bakterii nie jest obecnie uzyskiwane.
W USA z powodu zakażenia pneumokokami umiera więcej osób niż z powodu jakiejkolwiek innej choroby, której można zapobiegać szczepieniami. Pomimo znacznej skuteczności szczepionki PPV23 przeciwko inwazyjnej chorobie pneumokokowej u osób dorosłych zakażenia te pozostają częstą przyczyną hospitalizacji. Wykazano, że szczepienie przeciwko S. pneumoniae zmniejsza o 40% śmiertelność i częstość hospitalizacji z powodu zakażenia w ośrodkach intensywnej opieki.21
Opublikowane dane z 2003 r. wykazały, że szczepienia przeciwko pneumokokom u osób >50 r.ż. są zasadne ekonomicznie, podobnie jak szczepienia przeciw grypie.22 Nie wyjaśniono, czy należy szczepić ponownie osoby >50 r.ż., które wcześniej otrzymały już szczepienie.
Szczepionkę przeciw pneumokokom podaje się domięśniowo, można równocześnie podawać inne szczepionki (np. przeciw grypie), jednak należy wybrać inne miejsce wstrzyknięcia.23 Nie jest zalecane rutynowe ponowne szczepienie, ponieważ dane dotyczące skuteczności i bezpieczeństwa nie są wystarczające. Zaleca się ponowne szczepienie osób >65 r.ż. jeśli poprzednie szczepienie wykonano ponad 5 lat wcześniej; osoby z zaburzeniami odporności należy ponownie zaszczepić co najmniej 5 lat po pierwszej dawce szczepienia.24
Powikłania występują u ok. 1/3 osób szczepionych PPV23, zwykle mają postać łagodnych reakcji miejscowych (np. ból, zaczerwienienie, obrzęk w miejscu wstrzyknięcia) i ustępują do 48 h po szczepieniu.
Szczepienia przeciwko grypie i przeciwko pneumokokom u osób chorujących na przewlekłe choroby układu oddechowego
Coroczne epidemie grypy są odpowiedzialne za zaostrzenia astmy w dużej grupie chorych, zarówno u dzieci, jak i u dorosłych, co powoduje częstsze wizyty u lekarzy, hospitalizacje i powikłania, które mogą nawet prowadzić do zgonu.25,26,27
Istnieją prace wykazujące skuteczność szczepień w zapobieganiu grypie i powikłaniom z nią związanym u osób chorych na astmę i POChP. W związku z tym powstały krajowe i międzynarodowe wytyczne zalecające coroczne szczepienie przeciwko grypie dorosłych i dzieci chorujących na astmę,28,29 a także zalecenia dotyczące stosowania szczepionki u chorych na POChP.30 W aktualizacji wytycznych GOLD z 2008 r. również znalazło się zalecenie dotyczące corocznego szczepienia przeciwko grypie chorych na POChP. Ocenia się, że szczepienie w tej grupie chorych zmniejsza ryzyko zgonu o 50%.31 U chorych na astmę zaleca się szczepienie przeciwko grypie, podobnie jak w całej populacji,42 chociaż nie udowodniono wpływu szczepienia na lepszą kontrolę przebiegu astmy.43
Bezpieczeństwo stosowania szczepienia przeciwko grypie u dorosłych chorych na astmę potwierdzono w pracy porównującej występowanie zaostrzeń astmy u 291 chorych, którym podawano trójwalentną inaktywowaną szczepionkę i placebo.32 U dzieci chorujących na astmę wykazano większą skuteczność i lepszą tolerancję przy zachowanym bezpieczeństwie szczepionki przeciwko grypie podawanej donosowo, składającej się z żywych atenuowanych wirusów.33
Istnieją również zalecenia, aby chorych na astmę i na POChP szczepić przeciwko zakażeniom S. pneumoniae.34 Być może u osób w podeszłym wieku podanie obu szczepionek także ma działanie addycyjne.35
Pomimo licznych prac i zaleceń skuteczność szczepienia przeciwko pneumokokom w zapobieganiu zapaleniom płuc u chorych na astmę nadal nie została ostatecznie potwierdzona.36,37 Dane wykazujące wpływ szczepionki przeciwko pneumokokom na zachorowalność i umieralność u wszystkich chorych na POChP także nie są wystarczające.38 Wiadomo natomiast, że szczepienie zapobiega zapaleniom płuc u chorych <65 r.ż. z FEV1<40% wartości należnej, czyli w grupie najciężej chorych.41 Wobec sprzecznych danych badania nad skutecznością szczepionki przeciwko zakażeniom S. pneumoniae u młodszych chorych na astmę i POChP39 będą nadal prowadzone, aby ostatecznie wyjaśnić problem wskazań do szczepienia i metod podawania szczepionki w tych grupach chorych. Należy podkreślić, że wytyczne GOLD31 zalecają szczepienie przeciwko pneumokokom osób >65 r.ż. chorych na POChP i młodszych chorych z ciężką postacią POChP.
Komentarz
Pytania:
1. W ostatnich 3 sezonach odsetek osób zaszczepionych w Polsce przeciwko grypie wynosił średnio:
a) 10%
b) 30%
c) 40%
d) 50%
e) Nie ma danych dotyczących liczby szczepionych
2. Do powikłań grypy należą:
1) Zapalenie mięśnia serca
2) Zapalenie płuc
3) Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
4) Zapalenie stawów
5) Zapalenie nerwów obwodowych
a) Prawdziwe 1, 2, 3
b) Prawdziwe 1, 2, 3, 4
c) Wszystkie prawdziwe
d) Prawdziwe 1, 2
e) Prawdziwe 1, 2, 5
3. Szczepienie przeciwko grypie jest przeciwwskazane:
a) U kobiet w ciąży
b) U osób z alergią skórną w wywiadzie
c) U osób po przebytym wstrząsie anafilaktycznym niezwiązanym ze szczepieniem
d) W trakcie leczenia antybiotykami
e) Wszystkie fałszywe
4. Zdrowe osoby dorosłe mogą być szczepione przeciwko:
1) Wirusowemu zapaleniu wątroby typu A
2) Wirusowemu zapaleniu wątroby typu B
3) Odrze
4) Ospie
5) Śwince
6) Różyczce
a) Wszystkie prawdziwe
b) Prawdziwe 1 i 2
c) Prawdziwe 1, 2 i 6
d) Prawdziwe 1, 2, 3, 4
e) Prawdziwe 1, 3, 5, 6
5. Zakażenie S. pneumoniae może być przyczyną:
a) Posocznicy
b) Zapalenia płuc
c) Zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych
d) Prawdziwe a, b, c
e) Prawdziwe a i b
6. Zgodnie z zaleceniami GOLD:
a) Należy wszystkich chorych na POChP szczepić przeciwko zakażeniu S. pneumoniae
b) Należy szczepić przeciwko grypie tylko chorych na POChP >65 r.ż.
c) Szczepienia przeciwko grypie i przeciwko S. pneumoniae nie wpływają na przebieg POChP
d) Korzyść ze szczepienia przeciwko S. pneumoniae odnoszą chorzy na POChP <65 r.ż. z ciężką obturacją
e) Należy szczepić przeciwko grypie tylko chorych na POChP ze znacznego stopnia obturacją
7. Powikłaniem po podaniu szczepionki przeciwko grypie jest:
a) Martwica miejscowa
b) Najczęściej miejscowy obrzęk i zaczerwienienie
c) Zapalenie naczyń
d) Najczęściej reakcja alergiczna
e) Zaostrzenie dolegliwości u chorych na astmę
8. Tiomersal jest:
1. Białkiem, z którym koniugowane są alergeny
2. Substancją, która zwiększa skuteczność odpowiedzi immunologicznej
3. Związkiem rtęci dodawanym jako środek konserwujący do szczepionek
4. Antybiotykiem dodawanym jako środek konserwujący do szczepionek
5. Pochodną rtęci, która może spowodować skórną reakcję alergiczną
a) Prawdziwe 1 i 2
b) Prawdziwe 1, 2, 3
c) Prawdziwe 4
d) Prawdziwe 3, 5
e) Prawdziwe 3, 4