Omdlenie to jeden z najczęstszych objawów zgłaszanych przez chorych. Zwiastuje czasami obecność istotnej choroby, w tym sercowo-naczyniowej, ale może też być łagodnym omdleniem odruchowym. Przynajmniej raz w życiu zdarza się ono u 40% kobiet i 20% mężczyzn.

Wprowadzenie

Omdlenia są powszechnie występującym objawem, dlatego istnieje potrzeba usystematyzowania podejścia do diagnostyki i leczenia osób z tą dolegliwością. W Europie wytyczne dotyczące postępowania w omdleniach ukazały się już kilkakrotnie – w latach 2001, 2004 i 2009 i były opracowane przez Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne.¹ Następne ich wydanie przewiduje się na rok 2018. W USA natomiast do tej pory nie wydano tak kompleksowych zaleceń. Owszem, poszczególne towarzystwa naukowe przedstawiały swoje stanowiska,^2,3 ale dopiero niniejsze wytyczne są pierwszym tak pełnym opracowaniem na ten temat.⁴ Układ dokumentu jest typowy. Omówiono w nim definicje, testy diagnostyczne oraz postępowanie w omdleniach kardiogennych i odruchowych. Podano także oczywiście klasę wskazań i siłę dowodów. W porównaniu z wytycznymi europejskimi zalecenia amerykańskie są znacznie bardziej zwarte i lakoniczne. Właściwie nie ma tu rozważań patofizjologicznych, podano jedynie wskazówki, jak postępować i czego się wystrzegać.

Definicje

Rozdział zawierający definicje przynosi szczegółowy opis i wyjaśnienie, co kryje się pod pojęciami: omdlenie, stan przedomdleniowy, omdlenie odruchowe, odruch wazowagalny i inne. Zwraca uwagę kilka nowych lub rzadziej używanych definicji. Po pierwsze, wyróżniono zjawisko „nietolerancji ortostatycznej” charakteryzującej się częstymi, nawracającymi lub przetrwałymi zawrotami głowy, kołataniami serca, drżeniami, uogólnioną słabością, zaburzeniami widzenia, niską tolerancją wysiłku oraz zmęczeniem po pionizacji. Objawy te mogą występować w połączeniu z hipotensją ortostatyczną (OH – orthostatic hypotension), tachykardią ortostatyczną lub omdleniami, ale także jako jedyna patologia. Tachykardia ortostatyczna jest definiowana jako trwały wzrost częstości rytmu serca co najmniej o 30 uderzeń/min w ciągu 10 min od przyjęcia pozycji pionowej. Definicja OH – jednej z częstszych przyczyn omdleń, szczególnie u osób starszych – jest taka jak w innych wytycznych, ale wyróżniono tu kilka typów tego zespołu. Pierwszy to natychmiastowa OH, czyli sytuacja, gdy dochodzi do przejściowego spadku ciśnienia w ciągu 15 s od pionizacji połączonego z omdleniem lub stanem przedomdleniowym. Drugi to klasyczna OH, czyli trwały spadek ciśnienia skurczowego ≥20 mmHg lub rozkurczowego ≥10 mmHg 3 min od pionizacji. Trzeci typ to opóźniona OH, czyli podobny spadek ciśnienia jak w postaci klasycznej, ale występujący >3 min od pionizacji. Czwarty typ to neurogenna OH będąca skutkiem dysfunkcji autonomicznego układu nerwowego. Definicje omdlenia odruchowego, omdlenia kardiogennego, zespołu nadwrażliwej zatoki szyjnej czy też zespołu ortostatycznej tachykardii posturalnej (POTS – postural orthostatic tachycardia syndrome) są takie jak w innych wytycznych.