Sympozjum: opieka paliatywna
Wyniszczenie nowotworowe i znużenie
Grant D. Stewart, BSc (Hons), MBChB, MRCS(Ed)1
Richard JE Skipworth, Sc(Hons), MBChB, MRCS(Ed)2
Kenneth CH Fearon, BChB(Hons) MD, FRCS(Glas), FRCS(Ed), FRCS(Eng)3
W SKRÓCIE
Wiele chorób przewlekłych, jak nowotwory, niewydolność serca, AIDS, niewydolność nerek, prowadzi do wyniszczenia organizmu, zwłaszcza w końcowej fazie. Dotychczas nie uzgodniono jednolitej definicji wyniszczenia, wiadomo jednak, że jest to złożony proces metaboliczny.1 W przeciwieństwie do głodzenia, w którym początkowo uszczuplane są tylko zapasy tłuszczu, u chorych wyniszczonych dochodzi do utraty zarówno tkanki tłuszczowej, jak i beztłuszczowej masy mięśniowej. Co więcej samo zwiększenie spożycia pokarmu nie wystarcza, żeby odwrócić proces zaniku mięśni.2,3 Najczęstszym objawem wyniszczenia jest ubytek masy ciała. Wśród wielu pozostałych objawów (tab. 1)1 jednym z ważniejszych jest znużenie, na które skarży się 70-100% chorych na nowotwór.4
Wyniszczenie nowotworowe to powszechny problem. Różnego stopnia utrata masy ciała dotyczy połowy wszystkich chorych na nowotwór, u 1/3 przekracza 5% masy wyjściowej. Wyniszczenie jest bezpośrednią przyczyną niemal 20% wszystkich zgonów z powodu choroby nowotworowej (w związku z unieruchomieniem, niewydolnością serca i oddechową).5 Szczególnie często występuje u chorych z guzem litym górnego odcinka przewodu pokarmowego i płuca (tab. 2). Utrata masy ciała to ważny czynnik prognostyczny w ocenie przeżycia chorych na nowotwór, zazwyczaj towarzyszy jej oporność na chemioterapię i napromienianie.2
Patogeneza
Wyniszczenie nowotworowe jest złożonym zaburzeniem metabolicznym o zróżnicowanej patogenezie (ryc. 1). Sytuację chorego można porównać do przyspieszania w samochodzie jadącym bez paliwa. Konsekwencją jadłowstrętu w wyniszczeniu nowotworowym jest zmniejszenie podaży substratów energetycznych (średnio o 300-500 kcal na dobę), podczas gdy spalanie jest przyspieszone wskutek hipermetabolizmu (średnio 100-200 kcal na dobę). Skutkiem jest katabolityczny rozpad białka mięśni i przyśpieszony rozkład tłuszczów. Podstawowym paradoksem wyniszczenia jest to, że przy zwiększonej przemianie materii mniejszy jest dobowy wydatek energetyczny, ponieważ chory jest niewydolny fizycznie.7
Jadłowstręt
U podłoża jadłowstrętu w wyniszczeniu nowotworowym leżą zmiany neurohumoralne będące skutkiem zaburzenia ośrodkowego mechanizmu regulacji łaknienia8 i takie kliniczne czynniki jak lęk, depresja, niedrożność jelit, nudności, wymioty, zaparcia, zaburzenia smaku i nieuśmierzony ból.
Znużenie w przebiegu nowotworu
Patogeneza znużenia towarzyszącego nowotworom nie została w pełni poznana. Jego somatyczne przyczyny to niedokrwistość, leczenie onkologiczne, masa guza i uwalnianie cytokin. Ze znużeniem wiążą się również czynniki psychologiczne, takie jak depres...
