Radiologia

TK ze środkiem kontrastowym u chorego z upośledzoną czynnością wydalniczą nerek – perspektywa radiologa

lek. Marcin Majos1

prof. dr hab. n. med. Agata Majos2

1Zakład Radiologii i Diagnostyki Obrazowej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi
2Zakład Diagnostyki i Terapii Radiologicznej i Izotopowej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Adres do korespondencji: prof. dr hab. n. med. Agata Majos, Zakład Diagnostyki i Terapii Radiologicznej i Izotopowej, Centralny Szpital Kliniczny, Uniwersytet Medyczny w Łodzi, ul. Pomorska 251, 92-213 Łódź; e-mail: agata.majos@umed.lodz.pl

Kierowanie na tomografię komputerową z użyciem środków kontrastowych to codzienna praktyka kliniczna. W niektórych badaniach nie można uwidocznić określonych struktur anatomicznych lub ich patologii bez podania tego rodzaju substancji.

CELE ARTYKUŁU

Po przeczytaniu artykułu Czytelnik powinien wiedzieć:

  • jakie są wskazania do wykonania tomografii komputerowej z podaniem środka kontrastowego
  • jaka jest zaleta tomografii komputerowej z podaniem środka kontrastowego w porównaniu z wykonaniem tego badania bez podania środka kontrastowego
  • jak ustalić konsensus z radiologiem w sprawie zakwalifikowania chorego z upośledzoną czynnością wydalniczą nerek do tomografii komputerowej z podaniem środka kontrastowego
  • jak zapobiegać nefropatii pokontrastowej u chorych z upośledzoną czynnością wydalniczą nerek.

Wprowadzenie

Od lat 70. XX w., kiedy to po raz pierwszy zastosowano tomografię komputerową (TK) do badania chorych, bezustannie trwa określanie wskazań do jej przeprowadzania. Dziś w Europie wykonuje się kilkadziesiąt milionów badań rocznie, podobnie w Stanach Zjednoczonych. Istotną część z nich stanowią badania z podaniem środków kontrastowych (ŚK). Wskazania do zastosowania tej metody zmieniają się dynamicznie jako konsekwencja ciągłego, intensywnego rozwoju techniki. Obecnie TK oferuje możliwość uzyskania danych obrazowych dla oceny całych narządów czy układów w ciągu zaledwie kilkunastu sekund, dzięki zastosowaniu do 256 rzędów detektorów oraz wykorzystaniu dwuenergetyczności.

Znajomość wskazań jest niezbędna dla lekarzy kierujących na badania obrazowe, w tym TK. To oni wybierają właściwą metodę diagnostyczną, aby rozwiązać konkretny problem kliniczny. Do nich także należy decyzja, czy przeprowadzić badanie z podaniem środka kontrastowego czy bez.

Lekarz radiolog może służyć pomocą w wątpliwych sytuacjach klinicznych, ale w dotychczasowej organizacji systemu opieki zdrowotnej w Polsce odpowiedzialność za to, którą metodę obrazową wybrać i czy zastosować środki kontrastowe, leży po stronie lekarzy kierujących.

Co to są środki kontrastowe?

Środki kontrastowe wykorzystywane w TK należą do środków pozytywnie cieniujących, rozpuszczalnych w wodzie, jodowych. Oznacza to, że zawierają w swoim składzie cząsteczki jodu połączone z pierścieniem benzenowym. Liczba cząsteczek jodu, grupy boczne pierścienia, budowa mono- lub dimeryczna różnicuje poszczególne preparaty i określa ich właściwości ważne z punktu widzenia bezpieczeństwa. Należą do nich: osmolalność, jonizacja, lepkość i hydrofilność. Wszystkie ŚK są środkami urotropowymi, tj. w całości wydzielanymi przez nerki. Najczęściej stosowanymi preparatami jodowymi są hiperosmolalne, jonowe pochodne kwasu trijododiaminobenzoesowego. Do najpopularniejszych niskoosmolalnych, niejonowych monomerów należą pochodne kwasu trijodomonoaminoizoftalowego. Poza Europą używane są ponadto dimery niejonowe.1

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Co to są środki kontrastowe?

Środki kontrastowe wykorzystywane w TK należą do środków pozytywnie cieniujących, rozpuszczalnych w wodzie, jodowych. Oznacza to, że zawierają w swoim składzie cząsteczki jodu połączone [...]

Po co i jak stosuje się środki kontrastowe w TK?

Zasadniczym celem podawania środków kontrastowych w radiologii (nie tylko w TK) jest zwiększenie czułości i swoistości badań. Uwidocznienie zmiany patologicznej możliwe jest często tylko [...]

Wskazania do badań TK z podaniem środków kontrastowych

Kiedy kierować chorych na badania z podaniem środka kontrastującego? Przykłady najczęstszych wskazań zawarto w tabeli 1, natomiast bardziej szczegółowe wytyczne przekraczają ramy niniejszego [...]

Do zapamiętania

1. Do zapisania na skierowaniu „badanie bez podania środka kontrastowego” można zamiennie stosować synonimy radiologiczne, tj. badanie jednofazowe lub badanie przeglądowe. [...]

Niepożądany wpływ środków kontrastowych na czynność nerek

Niemalże od początku stosowania środków kontrastowych środowisko medyczne jest świadome, że mogą one wywoływać ostre uszkodzenie nerek. Dotychczas przyjmowano, że odpowiadają [...]

Ostra nefropatia pokontrastowa

W 1999 r. Komitet Bezpieczeństwa Środków Kontrastowych podał definicję ostrego uszkodzenia nerek po podaniu środka kontrastowego (AKI – contrast-induced acute kidney injury). [...]

Czy rzeczywiście środki kontrastowe są odpowiedzialne za AKI?

Co niezwykle interesujące, w ostatnich doniesieniach z piśmiennictwa podano w wątpliwość możliwość uszkodzenia nerek przez środki kontrastowe. Przeprowadzono wiele badań, w których porównano częstość AKI [...]

Jak zapobiegać nefropatii pokontrastowej, zwłaszcza u chorych z upośledzoną czynnością wydalniczą nerek?

Przy prawidłowej czynności nerek nie ma potrzeby podejmowania środków profilaktycznych.7,13 W przypadku niewydolności nerek w zaleceniach ESUR potwierdzono nieskuteczność hemodializy jako środka ochronnego. [...]

Podsumowanie

Schemat przygotowania pacjenta do planowej tomografii komputerowej z podaniem ŚK jest bardzo prosty.

Do zapamiętania

1. Zgodnie z wynikami ostatnich badań wydaje się, że stopień zagrożenia ostrym uszkodzeniem nerek po podaniu środków kontrastowych był przeszacowywany.

Do góry