Każdego roku w Europie dochodzi nawet do 500 000 incydentów nagłych zatrzymań krążenia (NZK).^1-3 Coraz częściej u poszkodowanych zabiegi resuscytacyjne są podejmowane przez świadków zdarzenia – rodzinę, bliskich (NZK w domu) lub innych obserwatorów, gdy do zatrzymania krążenia dochodzi poza miejscem zamieszkania.

Wprowadzenie

Niezależnie od przyczyny zatrzymania krążenia wczesne rozpoznanie, wezwanie pomocy, defibrylacja, wysokiej jakości zabiegi z zakresu resuscytacji krążeniowo-oddechowej (RKO) z minimalizacją przerw w uciśnięciach klatki piersiowej stanowią kluczowe elementy łańcucha przeżycia.⁴ Niebagatelne znaczenie ma leczenie odwracalnych przyczyn NZK.

Najważniejsze przyczyny NZK łatwo zapamiętać, bazując na pierwszych literach wywołujących je patologii – H i T, czyli hipoksja (hypoxia), hipo-/hiperkaliemia (i inne zaburzenia elektrolitowe) (hypo-/hyperkalemia), hipo-/hipertermia (hypo-/hyperthermia), hipowolemia (hypovolemia), kwasica/zasadowica (hydrogen ions) oraz odma prężna (tension pneumothorax), tamponada worka osierdziowego (cardiac tamponade), zatorowość wieńcowa lub płucna (pulmonary thrombosis/myocardial infarction) oraz toksyny/zatrucia (toxins).⁵ Celem niniejszego opracowania jest przybliżenie przyczyn NZK w wybranych sytuacjach szczególnych oraz rekomendowanego sposobu postępowania.

Hipo- i hiperkaliemia oraz inne ważne zaburzenia elektrolitowe

Nieprawidłowości gospodarki elektrolitowej mogą być przyczyną zaburzeń rytmu serca, a nawet zatrzymania krążenia (najczęściej w mechanizmie asystolii lub migotania komór). Zaburzenia rytmu zagrażające życiu wynikają najczęściej z nieprawidłowego stężenia jonów potasu, zwłaszcza hiperkaliemii; nieco rzadziej są to wahania stężenia jonów wapnia i magnezu. Zaburzenia elektrolitowe należy podejrzewać u pacjentów z niewydolnością nerek, ciężkimi oparzeniami, niewydolnością krążenia oraz cukrzycą. Nie można zapominać o przyczynach jatrogennych, np. hiperkaliemii związanej ze stosowaniem diuretyków oszczędzających potas (spironolakton, eplerenon) oraz leków ingerujących w funkcjonowanie osi renina-angiotensyna-aldosteron (inhibitory konwertazy, antagoniści receptora angiotensynowego).

Niewiele danych opartych na dowodach naukowych dotyczy leczenia zaburzeń elektrolitowych podczas zatrzymania krążenia. Terapia powinna być oparta na zasadach postępowania z pacjentem, u którego nie doszło do zatrzymania krążenia.⁶

Nagła śmierć sercowa to najczęstszy powód zgonów u chorych dializowanych – poprzedzają ją komorowe zaburzenia rytmu serca. Hiperkaliemia (>5,5 mmol/l) jest przyczyną 2-5% zgonów u pacjentów dializowanych i aż w 24% przypadków wskazaniem do hemodia...