Odma opłucnowa to stan chorobowy charakteryzujący się obecnością powietrza w jamie opłucnowej (przestrzeń pomiędzy opłucną ścienną a opłucną płucną). Może wystąpić u osoby w każdym wieku, 4-5-krotnie częściej u mężczyzn.

Wprowadzenie

Wykazano dwa szczyty pojawiania się choroby – między 20 a 30 r.ż. oraz >60 r.ż.^1,2 Znanych jest kilka podziałów odmy zależnych od:

• przyczyny
• mechanizmu powstawania
• wielkości odmy.

Klasyfikacja uwzględniająca przyczynę powstania odmy

Odma samoistna

Odma samoistna wywołana jest pęknięciem pęcherza rozedmowego lub pęcherzyków płucnych położonych podopłucnowo:^1,2

• odma samoistna pierwotna stanowi ok. 50% wszystkich przypadków odmy. Najczęściej występuje w spoczynku. Rozpoznaje się ją przede wszystkim u osób młodych i zdrowych.^3,4 Jej główną przyczyną jest pęknięcie pęcherzyka rozedmowego położonego podopłucnowo, najczęściej w szczytowych częściach płuc. Lesur i wsp.⁵ oraz Bense i wsp.⁶ za pomocą tomografii komputerowej wykazali podopłucnowe pęcherzyki rozedmowe u ok. 80% pacjentów z pierwotną samoistną odmą opłucnową (PSOO). Częstość występowania tego typu odmy szacuje się na 4,3/100 000 na rok dla ogółu populacji, z czego 18-24/100 000 u mężczyzn i 6-9,8/100 000 u kobiet.

Do znanych czynników ryzyka należą palenie tytoniu i/lub marihuany (zaprzestanie palenia jest istotnym czynnikiem zmniejszającym ryzyko nawrotów odmy) oraz asteniczna budowa ciała (wysoki wzrost, niskie BMI [body mass index]). Z zestawień Lighta wynika, że 91-92% osób z rozpoznaną odmą samoistną pierwotną zgłaszało w wywiadzie palenie papierosów (obecnie lub w przeszłości).¹

Bense uważa, ^1,6 że względne ryzyko wystąpienia odmy opłucnowej samoistnej (łącznie dla odmy pierwotnej i wtórnej) zależy od liczby wypalonych papierosów. U mężczyzn palących 1-12 papierosów na dobę jest 7-krotnie wyższe, 13-22 papierosy na dobę 21-krotnie wyższe, >22 papierosy na dobę 102-krotnie wyższe w porównaniu z populacją mężczyzn niepalących. Podobną tendencję zaobserwowano również u palących kobiet. Ryzyko odmy w zależności od liczby wypalonych papierosów zwiększało się odpowiednio: 4,14- i 68-krotnie w stosunku do ryzyka choroby u kobiet niepalących.

Szczególną postacią jest odma związana z menstruacją (Catamenial pneumothorax) opisana po raz pierwszy w 1958 r. Występuje ona rzadko, głównie u kobiet >25 r.ż., najczęściej po 48 godz. od początku menstruacji. Jej powstanie poprzedzone jest zazwyczaj wysiłkiem lub stresem. Według niektórych hipotez ten typ odmy może być związany z opłucnową lub przeponową endometriozą zewnętrzną:¹