Nowości w praktyce

Blokowanie jodochwytności tarczycy jodem stabilnym w warunkach zagrożenia skażeniem jodem promieniotwórczym – wytyczne WHO z 2017 r.

prof. dr hab. n. med. Andrzej Lewiński

Klinika Endokrynologii i Chorób Metabolicznych, Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Adres do korespondencji: prof. dr hab. n. med. Andrzej Lewiński, Klinika Endokrynologii i Chorób Metabolicznych, Uniwersytet Medyczny w Łodzi, ul. Rzgowska 281/289, 93-338 Łódź

Łatwość, z jaką jod dostaje się do organizmu, potęguje rozmiar zniszczeń, które mogą wywołać izotopy promieniotwórcze tego pierwiastka. W związku z tym na całym świecie od lat systematycznie wypracowuje się metody optymalnej ochrony przed napromienieniem izotopami jodu. Trzeba jednak pamiętać, że mimo iż blokowanie jodochwytności tarczycy preparatami jodu stabilnego może przynieść korzystne skutki w razie skażenia jodem promieniotwórczym, to wszystko zależy od przebiegu skażenia. Najnowsze wytyczne World Health Organization z 2017 r., podobnie jak poprzednie, dają wskazówki dotyczące przeciwdziałania nagłym zagrożeniom wynikającym ze skażenia radioaktywnego.

Wprowadzenie

Jod (I, łac. iodum) jest pierwiastkiem chemicznym należącym w układzie okresowym do grupy 17-fluorowców. Jego nazwa pochodzi od starogreckiego ioeides (fioletowy). W naturze występuje tylko jeden trwały izotop tego pierwiastka – 127I, natomiast izotopów promieniotwórczych jest więcej: 123I, 125I, 129I, 131I. Jod dostaje się do organizmu człowieka głównie przez przewód pokarmowy ze spożytym pokarmem i wodą pitną. Pierwiastek ten może być również absorbowany przez skórę (wchłaniany transdermalnie) i pęcherzyki płucne (wchłaniany drogą inhalacji). Zdolność wychwytu jodu przez gruczoł tarczowy, wbrew gradientowi stężeń (stężenie w osoczu jest 30-40 razy niższe niż w tarczycy), jest znana od dawna i była nazywana w różny sposób: pułapka jodkowa, pompa jodkowa, aktywny transport jodu (iodine trap, iodine pump, active iodine transport). Z roku na rok zwiększa się wiedza na temat szczegółowych mechanizmów tego zjawiska. Obecnie wiadomo, że za transport anionów jodkowych do wnętrza komórki pęcherzykowej tarczycy odpowiedzialne jest specyficzne białko związane z tą błoną, zwane NIS (natrium iodine symporter). Złożone jest ono z 643 aminokwasów i transportuje jednocześnie aniony jodkowe oraz kationy sodowe. Wymieniona cecha jodochwytności dotyczy gruczołu tarczowego, a także w mniejszym stopniu gruczołów piersiowych, ślinianek oraz błony śluzowej żołądka, przy czym jedynie w tarczycy aktywność NIS jest pobudzana przez hormon tyreotropowy (TSH – thyroid stimulating hormone) i tylko tarczyca ma zdolność organifikacji jodu oraz jego przechowywania.

Wymienione powyżej mechanizmy dotyczące wchłaniania jodu do organizmu, jego wychwytu przez tarczycę etc. dotyczą w równym stopniu jodu stabilnego – niepromieniotwórczego, jak również wszystkich jego izotopów emitujących promieniowanie jonizujące. ...

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Jod promieniotwórczy a nowotwory tarczycy

Po incydencie nuklearnym i uwolnieniu izotopów promieniotwórczych radioaktywny jod jest wdychany lub spożywany, a tarczyca absorbuje go w taki sam sposób jak jod stabilny. [...]

Omówienie wytycznych WHO 2017

Ogólnie rzecz biorąc, doustne podawanie preparatów stabilnego jodu (wraz z kontrolą spożycia żywności i wody pitnej) uważa się za odpowiednią strategię stosowaną w celu [...]

Niedobór jodu w środowisku a narażenie na skażenie jodem radioaktywnym

Należy pamiętać, że osoby mieszkające na stałe na obszarach charakteryzujących się niedoborem jodu są bardziej narażone na skażenie jodem radioaktywnym. Na [...]

Komentarz

Jakkolwiek blokowanie jodochwytności tarczycy preparatami jodu stabilnego może przynieść korzystne efekty w przypadku skażenia jodem promieniotwórczym, to wszystko zależy od „scenariusza” skażenia. [...]
Do góry