Nefrologia

Jak zapobiegać pokontrastowemu uszkodzeniu nerek?

dr n. med. Katarzyna Klejna

prof. dr hab. n. med. Beata Naumnik

I Klinika Nefrologii i Transplantologii z Ośrodkiem Dializ, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

Adres do korespondencji: dr n. med. Katarzyna Klejna, I Klinika Nefrologii i Transplantologii z Ośrodkiem Dializ, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, ul. Żurawia 14, 15-540 Białystok; e-mail: katarzyna.klejna@umb.edu.pl

Nefropatia pokontrastowa stanowi jedną z postaci ostrego uszkodzenia nerek. Rozwija się w krótkim czasie od donaczyniowego podania jodowego środka kontrastowego. Mimo zwykle łagodnego i odwracalnego przebiegu ostrego uszkodzenia nerek przypadki nefropatii pokontrastowej wiążą się z ryzykiem zgonu i rozwojem lub postępem przewlekłej choroby nerek. Ze względu na szeroką dostępność do angiografii i tomografii komputerowej znajomość metod działania prewencyjnego jest kluczowa w codziennej praktyce lekarzy wszystkich specjalności.

Wprowadzenie

Nefropatia pokontrastowa (CIN – contrast induced nephropathy) jest jedną z postaci ostrego uszkodzenia nerek (AKI – acute kidney injury). Rozwija się w krótkim czasie po donaczyniowym (dożylnym lub dotętniczym) podaniu jodowego, radiologicznego środka kontrastowego. Objawy ostrego uszkodzenia nerek związane są z rozwojem ostrej martwicy cewek (ATN – acute tubular necrosis). Dokładny mechanizm prowadzący do rozwoju ATN nie został dotychczas jednoznacznie określony, postuluje się jednak bezpośredni toksyczny wpływ środka kontrastowego na komórki cewek oraz wpływ pośredni poprzez wywołanie skurczu naczyń z następczym niedokrwieniem miąższu nerki.1

W nefropatii pokontrastowej po 24-72 godzinach od użycia środka kontrastowego obserwujemy umiarkowany wzrost stężenia kreatyniny (o >0,3 mg/dl lub >50% od wartości wyjściowej), najczęściej bez oligurii.2 Z reguły jest to przejściowe, klinicznie bezobjawowe uszkodzenie i już po kilku (3-7) dniach u większości chorych dochodzi do normalizacji funkcji nerek. Rozpoznanie ustala się więc na podstawie wyników badań laboratoryjnych przy współistniejącym wywiadzie zastosowania środka kontrastowego w poprzedzających dniach i po wykluczeniu innych, możliwych przyczyn ostrego uszkodzenia nerek.

Mimo zazwyczaj łagodnego i odwracalnego przebiegu, niezależnie od drogi podania środka kontrastowego, wystąpienie nefropatii wiąże się z wieloma niekorzystnymi następstwami, takimi jak: zgon wewnątrzszpitalny, przedłużona hospitalizacja, zdarzenia sercowo-naczyniowe czy rozwój/progresja przewlekłej choroby nerek (CKD – chronic kidney disease).3

W populacji ogólnej, bez czynników ryzyka, częstość nefropatii pokontrastowej nie przekracza 1-3%.4 Niemniej z uwagi na to, że w grupach wysokiego ryzyka CIN może wystąpić nawet u 10-30% chorych poddawanych zabiegom przezskórnej angioplastyki wieńcowej5 oraz u 10% pacjentów, u których wykonano badanie metodą tomografii komputerowej (TK),6 stanowi to istotny problem i znajomość strategii zapobiegawczych, znamiennie zmniejszających częstość występowania nefropatii, jest niezbędna w codziennej praktyce klinicznej.

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Grupy ryzyka nefropatii pokontrastowej

Pierwszym krokiem, jaki należy zrobić przy planowaniu badania lub zabiegu z zastosowaniem jodowego środka kontrastowego, jest sprawdzenie, czy u pacjenta istnieje ryzyko rozwoju [...]

Leki zwiększające ryzyko nefropatii pokontrastowej

Bez względu na przynależność chorego do grup ryzyka należy przyjrzeć się przyjmowanym przez niego lekom i rozważyć odstawienie na minimum 24 godziny [...]

Alternatywa dla TK ze środkiem kontrastowym

Jeżeli planowane jest wykonanie TK z użyciem środka kontrastowego, warto zasięgnąć porady radiologa i rozważyć przeprowadzenie alternatywnego badania, które nie wiąże się z ryzykiem [...]

Środek kontrastowy

Szkodliwy wpływ środka kontrastowego na funkcję nerek zależy od jego dawki, osmotyczności, drogi podania oraz czasu, który upłynął od poprzedniego badania [...]

Nawodnienie

U chorego z grupy ryzyka istotne jest również odpowiednie nawodnienie, które należy wdrożyć przed podaniem środka kontrastowego.

Kontrola po badaniu lub zabiegu

24-72 godziny po wykonaniu badania lub zabiegu z użyciem środka kontrastowego u osób z grup ryzyka należy skontrolować stężenie kreatyniny. Jego wzrost o >0,3 mg/dl [...]

W praktyce

W poradni nefrologicznej nierzadko można spotkać pacjentów dyskwalifikowanych z badania metodą tomografii komputerowej z powodu wątpliwości lekarza kierującego, które wynikają ze stwierdzenia granicznej lub [...]

Podsumowanie

Stosowanie jodowych środków kontrastowych – zarówno dożylnie, jak i dotętniczo – wiąże się z ryzykiem uszkodzenia nerek. Każdy epizod ostrego uszkodzenia nerek wpływa [...]
Do góry