Wytyczne w praktyce

Zespół sercowo-nerkowy: klasyfikacja, patofizjologia, rozpoznanie i strategie terapeutyczne

dr n. med. Elżbieta Młodawska

prof. dr hab. n. med. Bożena Sobkowicz

Klinika Kardiologii, Uniwersytecki Szpital Kliniczny w Białymstoku

Adres do korespondencji: prof. dr hab. n. med. Bożena Sobkowicz, Klinika Kardiologii USK, ul. M. Skłodowskiej-Curie 24A, 15-276 Białystok

  • Omówienie raportu American Heart Association z 2018 r. dotyczącego zespołu sercowo-nerkowego
  • Wskazanie roli nowych biomarkerów (TIMP2, IGF-BP7, STS2, galaktyny 3) wczesnego uszkodzenia narządowego oraz technik obrazowania umożliwiających wczesne wykrycie choroby i prognozowanie jej przebiegu
  • Przedstawienie możliwości terapeutycznych wykorzystujących farmakoterapię (diuretyki, neurohormony, wazodylatatory, leki działające inotropowo dodatnio, ACEI, ARB, MRA, β-adrenolityki, inhibitory SGLT2, DPP4) i urządzenia wszczepialne (ICD, CRT-D)

W 2018 r. na łamach czasopisma „Circulation” ukazało się stanowisko ekspertów powołanych przez American Heart Association (AHA) dotyczące zespołu sercowo-nerkowego1. Raport ten jest kontynuacją wcześniejszych publikacji z 2004 i z 2008 r.2,3, w których:

  • zdefiniowano interakcje zachodzące pomiędzy układem krążenia a nerkami, określając je mianem zespołu sercowo-nerkowego (CRS – cardiorenal syndrome)
  • wyodrębniono dwa najważniejsze fenotypy CRS – sercowo-nerkowy oraz nerkowo-sercowy (RCS – renocardiac syndrome) w zależności od narządu, który był odpowiedzialny za wywołanie objawów klinicznych
  • zdefiniowano 5 podtypów zespołu sercowo-nerkowego w zależności od ostrego lub przewlekłego przebiegu schorzenia i stopnia uszkodzenia narządów (tab. 1).


Obecne stanowisko ekspertów znacznie różni się od dwóch poprzednich publikacji. Jest znacznie obszerniejsze (39 stron druku, 290 pozycji piśmiennictwa) i porusza wiele nowych, wcześniej nieomawianych problemów, bazując na ostatnio zakończonych badaniach klinicznych. Szczegółowo scharakteryzowano podłoże patofizjologiczne zespołu sercowo-nerkowego, szczególnie pierwszych dwóch podtypów (w których narządem odpowiedzialnym za wystąpienie zespołu sercowo-nerkowego było serce). W odrębnych podrozdziałach przedstawiono najnowocześniejsze metody diagnostyczne zarówno laboratoryjne, jak i obrazowe oraz przeanalizowano współczesne możliwości terapeutyczne, koncentrując się szczególnie na terapii niewydolności serca. Oddzielnie omówiono problematykę współistniejącej cukrzycy oraz postępowanie z pacjentem po przeszczepieniu nerki. Niezwykle ważny jest podrozdział poświęcony terapii paliatywnej u chorych z zespołem sercowo-nerkowym. Publikacja ma przejrzystą strukturę, zawiera klarowne ryciny oraz tabele pomagające usystematyzować najważniejsze wiadomości.

Poniżej przedstawiono najistotniejsze i najbardziej praktyczne informacje oraz opinie z tego ważnego dokumentu.

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Mechanizmy patofizjologiczne

Nerki są czułym barometrem pracy serca. Niskooporowe krążenie nerkowe otrzymuje 25% rzutu serca. Aż u 40% pacjentów leczonych z powodu ostrej niewydolności serca [...]

Strategie diagnostyczne

Rozpoznanie zespołu sercowo-nerkowego opiera się na wykazaniu współistnienia zaburzeń funkcji serca i nerek na podstawie klasycznych kryteriów klinicznych, wyników badań laboratoryjnych, obrazowych [...]

Strategie terapeutyczne

Nie ma ściśle określonych wytycznych dotyczących terapii w zespole sercowo-nerkowym. Leczenie opiera się na farmakoterapii niewydolności serca, a szczególnie na leczeniu przewodnienia.

Cukrzyca typu 2 a zespół sercowo-nerkowy

Powikłania sercowo-naczyniowe są główną przyczyną śmiertelności i chorobowości pacjentów z cukrzycą typu 2 (T2DM– type 2 diabetes mellitus). U wielu z tych chorych metformina stosowana [...]

Wpływ nadciśnienia płucnego na rokowanie u pacjentów po przeszczepieniu nerki

Przewlekłej chorobie nerek często towarzyszy nadciśnienie płucne (PH – pulmonary hypertension), a jego etiologia w tej grupie chorych jest bardzo złożona. Występowanie nadciśnienia [...]

Opieka paliatywna pacjentów z zespołem sercowo-nerkowym

Chorzy w zaawansowanych stadia zespołu sercowo-nerkowego ze względu na złe rokowanie i złą jakość życia powinni być objęci świadczeniami opieki paliatywnej. Dominujące dolegliwości [...]

Przyszłe kierunki w medycynie sercowo-nerkowej

Dotychczas wypracowano definicję, klasyfikację, patofizjologię i dwukierunkową zależność pomiędzy schorzeniami serca i nerek. Ostatnie lata przyniosły wprowadzenie nowych biomarkerów wczesnego uszkodzenia narządowego, nowych [...]

Do góry