Reumatologia
Przeciwciała przeciwjądrowe, przeciwcytrulinowe i czynnik reumatoidalny w diagnostyce chorób reumatologicznych
dr n. med. Anna Lewandowska-Polak
dr hab. n. med. Joanna Makowska
- Przeciwciała przeciwjądrowe, przeciwcytrulinowe i czynnik reumatoidalny są wykorzystywane jako biomarkery w chorobach autoimmunizacyjnych
- Przeciwciała ANA należy oznaczać metodą immunofluorescencji pośredniej
- Wynik oznaczenia przeciwciał zawsze należy interpretować indywidualnie, biorąc pod uwagę występujące objawy i dane z wywiadu
Autoimmunizacja jest zjawiskiem polegającym na występowaniu odpowiedzi układu odpornościowego przeciwko własnym tkankom. Wynika ono ze współdziałania czynników genetycznych, środowiskowych oraz nieprawidłowości układu immunologicznego i prowadzi do powstania chorób autoimmunizacyjnych. Wyrazem reakcji układu odpornościowego jest powstawanie autoprzeciwciał, które mogą być przydatne w diagnostyce, a także ocenie rokowania u chorych. W niniejszej pracy przedstawiono znaczenie czynnika reumatoidalnego, przeciwciał przeciwcytrulinowych oraz przeciwciał przeciwjądrowych w diagnostyce reumatologicznej.
Czynnik reumatoidalny i przeciwciała przeciwcytrulinowe
Czynnik reumatoidalny
Czynnik reumatoidalny (RF – rheumatoid factor) jest przeciwciałem skierowanym przeciwko fragmentowi Fc własnych immunoglobulin. Może występować w różnych klasach, najczęściej w klasie IgM, ale nie ma to znaczenia w praktyce klinicznej1. Jego rola w patogenezie reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS) nie jest jasna, jest on jednak bardzo przydatny jako biomarker, a jego oznaczanie zaleca się w diagnostyce choroby. W obowiązujących kryteriach klasyfikacyjnych American College of Rheumatology/European League Against Rheumatism (ACR/EULAR) 2010, które są pomocne w rozpoznawaniu RZS, uwzględniono oznaczenie zarówno czynnika reumatoidalnego, jak i przeciwciał przeciwcytrulinowych2.
Czynnik reumatoidalny stwierdza się u około 70% pacjentów chorych na RZS, a jego występowanie wiąże się z cięższym przebiegiem choroby. Wysokie stężenie czynnika reumatoidalnego koreluje również z ciężkością RZS, obecnością guzków reumatoidalnych i zajęciem narządów wewnętrznych.
Wykrycie czynnika reumatoidalnego w surowicy nie jest jednak wystarczające do rozpoznania RZS z dwóch powodów. Po pierwsze, u około 30% chorych na reumatoidalne zapalenie stawów wynik badania na wykrycie czynnika reumatoidalnego jest negatywny (tzw. seronegatywne RZS), czyli RF u nich nie występuje. Po drugie, czynnik reumatoidalny nie jest swoisty dla RZS i może występować u osób starszych oraz pacjentów z innymi chorobami. Według szacunków czynnik reumatoidalny można wykryć u 10-15% osób zdrowych, a częstość jego występowania rośnie z wiekiem3.
