Gastroenterologia
Zaburzenia snu u pacjentów z przewlekłymi chorobami wątroby
dr n. med. Piotr Wosiewicz1
prof. dr hab. n. med. Marek Hartleb2
- Zaburzenia snu – niedoceniany i rzadko rozpoznawany problem kliniczny u pacjentów z przewlekłymi chorobami wątroby
- Przedstawienie podstawowych informacji dotyczących patomechanizmu zaburzeń snu w najczęściej występujących przewlekłych chorobach wątroby, ze szczególnym uwzględnieniem marskości
- Omówienie dostępnych możliwości terapeutycznych
Zaburzenia snu są częstym problemem zdrowotnym występującym u 4,4-48% osób dorosłych1, a bezsenność jest najczęstszą ich formą. Zaburzenia snu są konsekwencją stresujących przeżyć, chorób współistniejących, starzenia się lub stosowanych leków2. Niedostateczna długość i jakość snu wpływają negatywnie na nastrój, dzienną aktywność, wydolność psychofizyczną oraz znacząco obniżają jakość życia. Przewlekła bezsenność prowadzi do stanów lękowych i depresyjnych3.
Fizjologia snu
Zgodnie z definicją International Statistical Classification of Diseases and Health-related Problems, 10th revision (ICD-10)4 bezsenność jest to niedostateczna ilość i/lub jakość snu, która występuje co najmniej 3 razy w tygodniu przez przynajmniej miesiąc z wtórnym pogorszeniem samopoczucia oraz funkcjonowania w ciągu dnia. Zaburzenia snu występują częściej u kobiet1, osób w podeszłym wieku, u pacjentów cierpiących z powodu niektórych chorób somatycznych oraz z zaburzeniami psychicznymi. Najczęstszymi chorobami, którym towarzyszą zaburzenia snu, są:
- przewlekłe dolegliwości bólowe
- choroby układu krążenia
- choroby układu pokarmowego (w tym choroby wątroby)
- choroby układu oddechowego
- zaburzenia metaboliczne5.
Na prawidłowy sen składają się dwie fazy – faza szybkich ruchów gałek ocznych (REM – rapid eye movement) oraz faza bez szybkich ruchów gałek ocznych (NREM – non-REM). REM jest aktywną fazą snu, w trakcie której pojawiają się marzenia senne, natomiast NREM jest snem spokojnym. Według klasyfikacji studiów snu American Academy of Sleep Medicine (AASM) sen NREM dzieli się na 3 stadia oznaczone jako N1, N2 i N3, gdzie N1 oznacza sen najpłytszy, a N3 najgłębszy. Kolejne fazy snu tworzą tzw. cykle snu układające się zwykle w następującą kolejność: N1>N2>N3>N2>REM. Do prawidłowego wypoczynku nocnego człowiek potrzebuje średnio 4-6 cykli.
Mechanizmy odpowiadające za regulację rytmu dobowego oraz prawidłowy przebieg snu są skomplikowane. W uproszczeniu są one opisywane w modelu dwuczynnikowym, na który składają się:
- proces S odpowiadający za homeostatyczne zapotrzebowanie na sen rosnące w sposób liniowy w miarę pozostawania aktywnym
- proces C będący rytmem okołodobowym, związanym z fluktuacjami takich parametrów, jak temperatura ciała czy stężenie melatoniny w surowicy6-8.
