Small 37157

Tabela 3. TMS w różnicowaniu atypowych zespołów parkinsonowskich

Small 37227

Tabela 4. TMS w różnicowaniu chorób układu pozapiramidowego

Zaburzenia ruchu

Badania z użyciem TMS pogłębiły znacznie wiedzę na temat patofizjologii zaburzeń ruchu,46 jednak przydatność diagnostyczna TMS jest ograniczona w tej grupie chorych (tab. 3 i 4). Wspomnieć należy o wydłużeniu CMCT w zwyrodnieniu ponadjądrowym,47 zaniku wieloukładowym48 oraz u chorych z mutacją genu dla białka parkiny.49 Wydłużenie CMCT może być wskazówką diagnostyczną w powyższych chorobach, jeśli nie stwierdza się klinicznych objawów uszkodzenia dróg piramidowych. Drugim parametrem pomagającym różnicować zespoły pozapiramidowe jest okres ciszy rejestrowany z mięśnia tożstronnego do stymulowanej kory. Tak zarejestrowany ipsilateralny okres ciszy jest skrócony lub nieobecny w chorobach przebiegających z zaburzeniem transmisji przez ciało modzelowate, czyli w zaniku wieloukładowym i zwyrodnieniu ponadjądrowym.50

Inne zastosowania TMS

TMS stosowano w wielu innych niż wspomniane powyżej chorobach neurologicznych. Pośród nich wymienić należy specjalne metody stymulacji i rejestracji MEP z nietypowych mięśni, jak mięśnie w miednicy, przepona, co umożliwia sprawdzenie ciągłości ich unerwienia.7W wielu badaniach rejestrowano MEP ze stymulacji kory ruchowej w ostrej fazie udaru niedokrwiennego mózgu. Obecność MEP wiązała się z dobrym rokowaniem, co do powrotu funkcji ruchowej.51W migrenie z aurą wzrokową obniżony może być próg wywoływania fosfenów, czyli wzrokowych doznań indukowanych bodźcem TMS kierowanym na korę wzrokową.52W neurochirurgii podejmuje się próby przedoperacyjnej lokalizacji ogniska padaczkorodnego za pomocą TMS.53W końcu, w chorobach otępiennych, stymulacja pierwotnej kory ruchowej z poprzedzającym bodźcem somatosensorycznym pozwala ocenić, czy zaburzenia poznawcze związane są z nieprawidłowościami w przekaźnictwie cholinergicznym, występującymi w chorobie Alzheimera i w otępieniu z ciałkami Lewiego.54

Terapeutyczna stymulacja serią bodźców

Dzięki specjalnie skonstruowanym stymulatorom i cewkom możliwe jest emitowanie serii impulsów magnetycznych z częstotliwością nawet do 50 Hz. Ten rodzaj stymulacji zwany jest TMS serią bodźców (repetitive transcranial magnetic stimulation, rTMS). Terapeutyczny efekt rTMS zaobserwowano w wielu chorobach, m.in. w bólu neuropatycznym, padaczce ogniskowej, szumach usznych, dystonii, rehabilitacji funkcji ruchowych i zespołu zaniedbywania po udarze mózgu oraz w chorobie Parkinsona.55,56 Obserwowana poprawa stanu chorych nie była jednak znaczna i nie utrzymywała się dłużej niż kilka tygodni. Dlatego rTMS nie jest rutynowo stosowaną terapią schorzeń neurologicznych.

W badaniach prowadzonych w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie wykazano istotną i długoterminową poprawę w leczeniu depresji lekoopornej po 20 sesjach rTMS, dlatego rTMS zostało w tych krajach zatwierdzone jako rutynowa metoda terapeutyczna w tej chorobie.57

Podsumowanie

TMS jest metodą nieinwazyjną, bezbolesną i bezpieczną. W praktyce klinicznej stosuje się głównie stymulację pierwotnej kory ruchowej. Pobudzenie kory wywołuje skurcz odpowiedniej grupy mięśni szkieletowych, który można zarejestrować jako MEP. Ponadto, podczas standardowo wykonywanej TMS oznaczyć należy takie parametry, jak MT, CMCT i CSP. Przed rozpoczęciem badania należy wykluczyć ewentualne przeciwwskazania do TMS, najlepiej przez wypełnienie odpowiedniego formularza. Wartość diagnostyczna TMS jest udokumentowana w mielopatii, SLA i SM. W kilku innych schorzeniach, takich jak choroby móżdżku, otępienie, porażenie nerwu VII czy zaburzenia ruchu wartość diagnostyczna metody jest potencjalna i wymaga potwierdzenia w badaniach klinicznych.

Konflikt interesów

Dr Jakub Antczak w 2009 i 2011 r. pracował na umowę zlecenie dla firmy Ma-Je-R Sp. z o.o., a Dr Maria Rakowicz od 1989 r. jest udziałowcem firmy Ma-Je-R Sp.z o.o., która jest wyłącznym przedstawicielem w Polsce firmy Magstim, produkującej stymulatory magnetyczne, wykorzystywane w Pracowni EMG Zakładu Neurofizjologii Klinicznej Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie. Innych konfliktów interesów nie zgłoszono.

Piśmiennictwo

1. Barker AT. The history and basic principles of magnetic nerve stimulation. [W:] Transcranial magnetic stimulation. Paulus W, Hallett M, Rossini P, Rothwell JC(red.). Electroenceph. Clin Neurophysiol 1999; Suppl 51: 5–21.

2. Bickford RG i Freeming BD. Neuronal stimulation by pulsed magnetic fields in animals and man. Digest of the 6th International Conference of Medical Electronic in Biology and Engineering 1965; 112.

3. Polsen MJR, Barker AT, Freeston IL. Stimulation of nerve trunks with time-varying magnetic fields. Med Biol Eng Comput 1982; 20: 243–244.

4. Barker AT, Jalinous R, Freeston IL. Non-invasive magnetic stimulation of human motor cortex. Lancet 1985; 1: 1106-1107.

5. Emeryk-Szajewska B, Niewiadomska M. Neurofizjologia kliniczna. Elektromiografia i elektroneurografia. Tom 1. Warszawa, Medycyna Praktyczna 2008.

6. Jalinous R. Technical and practical aspects of magnetic nerve stimulation. J Clin Neurophysiol 1991; 8: 10–25.

7. Groppa S, Oliviero A, Eisen A, et al. A practical guide to diagnostic transcranial magnetic stimulation: report of an IFCN committee. Clin Neurophysiol 2012; 123: 858-882.

8. Rossi S, Hallett M, Rossini PM, Pascual-Leone A. Safety, ethical considerations, and application guidelines for the use of transcranial magnetic stimulation in clinical practice and research. Clin Neurophysiol 2009; 120: 2008-2039.

9. Rossini PM, Barker AT, Berardelli A, et al. Non-invasive electrical and magnetic stimulation of the brain, spinal cord and roots: basic principles and procedures for routine clinical application. Report of an IFCN committee. Electroencephalogr Clin Neurophysiol 1994; 91: 79-92.

10. Niewiadomska M, Wochnik-Dyjas D, Głazowski Cz. Cortical excitability threshold for distal muscles in transcranial magnetic stimulation. Method-normative values. Acta Neurobiol Exp 1998; 58: 69-77.

11. Awiszus F. TMS and threshold hunting. Suppl Clin Neurophysiol 2003; 56: 13-23.

12. Ziemann U. TMS and drugs. Clin Neurophysiol 2004, 115: 1717-29.

13. Di Lazzaro V, Oliviero A, Pilato F, et al. The physiological basis of transcranial motor cortex stimulation in conscious humans. Clin Neurophysiol 2004; 115: 255-266.

14. Chen R, Cros D, Curra A, Di Lazzaro V, et al. The clinical diagnostic utility of transcranial magnetic stimulation: report of an IFCN committee. Clin Neurophysiol 2008; 119: 504-532.

15. Wochnik-Dyjas D, Niewiadomska M, Kulczycki J, et al. Motor evoked potential studies in Creutzfeldt-Jakob disease. Clin Neurophysiol 2000; 111: 1687-1694.

16. Hess CW, Mills KR, Murray NMF, Schriefer TN. Magnetic brain stimulation: central motor conduction studies in multiple sclerosis. Ann Neurol 1987; 22: 744-752.

17. Magistris MR, Rosler KM, Truffert A, Myers JP. Transcranial stimulation excites virtually all motor neurons supplying the target muscle. A demonstration and a method improving the study of motor evoked potentials. Brain 1998; 121: 437-450.

18. Magistris MR, Rosler KM, Truffert A, et al. A clinical study of motor evoked potentials using a triple stimulation technique. Brain 1999; 122: 265-279.

19. Cantello R, Gianelli M, Bettucci D, et al. Parkinson’s disease rigidity: magnetic motor evoked potentials in a small hand muscle. Neurology 1991; 41: 1449-1456.

20. Curra A, Romaniello A, Berardelli A, et al.. Shortened cortical silent period in facial muscles of patients with cranial dystonia. Neurology 2000; 54: 130-135.

21. Modugno N, Curra A, Giovannelli M, et al. The prolonged cortical silent period in patients with Huntington’s disease. Clin Neurophysiol 2001; 112: 1470-1474.

22. Niewiadomska M, Wochnik-Dyjas D, Głazowski Cz. Odcinkowe czasy przewodzenia w drogach ruchowych dla mięśnia odwodziciela palca V ręki: metoda i wartości normatywne. Neurol Neurochir Pol 1997; 31: 1157-1166.

23. Niewiadomska M, Wochnik-Dyjas D, Głazowski Cz. Odcinkowe czasy przewodzenia w drogach ruchowych dla mięśnia prostownika palców krótkiego: metoda i wartości normatywne. Neurol Neurochir Pol 1998; 32: 51-61.

24. Abbruzzese G, Dall’Agata D, Morena M, et al. Electrical stimulation of the motor tracts in cervical spondylosis. J Neurol Neurosurg Psychiatry 1988; 51: 796-802.

25. Travlos A, Pant B, Eisen A. Transcranial magnetic stimulation for detection of preclinical cervical spondylotic myelopathy. Arch Phys Med Rehabil 1992; 73: 442-446.

26. Maertens de Noordhout A, Remacle JM, et al. Magnetic stimulation of the motor cortex in cervical spondylosis. Neurology 1991; 41: 75-80.

27. Chan KM, Nasathurai S, Chavin JM, Brown WF. The usefulness of central motor conduction studies in the localization of cord involvement in cervical spondylytic myelopathy. Muscle Nerve 1998; 21: 1220-1223.

28. Schriefer TN, Hess CW, Mills KR, Murray NM. Central motor conduction studies in motor neurone disease using magnetic brain stimulation. Electroencephalogr Clin Neurophysiol 1989; 74: 431-437.

29. Rosler KM, Truffert A, Hess CW, Magistris MR. Quantification of upper motor neuron loss in amyotrophic lateral sclerosis. Clin Neurophysiol 2000; 111: 2208-2218.

30. Buhler R, Magistris MR, Truffert A, et al.. The triple stimulation technique to study central motor conduction to the lower limbs. Clin Neurophysiol 2001; 112: 938-949.

31. Komissarow L, Rollnik JD, Bogdanova D, et al. Triple stimulation technique (TST) in amyotrophic lateral sclerosis. Clin Neurophysiol 2004; 115: 356-360.

32. Triggs WJ, Menkes D, Onorato J, et al. Transcranial magnetic stimulation identifies upper motor neuron involvement in motor neuron disease. Neurology 1999; 53: 605-611.

33. Caramia MD, Cicinelli P, Paradiso C, et al. Excitability changes of muscular responses to magnetic brain stimulation in patients with central motor disorders. Electroencephalogr Clin Neurophysiol 1991; 81: 243-250.

34. Zanette G, Tamburin S, Manganotti P, et al. Different mechanisms contribute to motor cortex hyperexcitability in amyotrophic lateral sclerosis. Clin Neurophysiol 2002; 113: 1688-1697.

35. Prout AJ, Eisen AA. The cortical silent period and amyotrophic lateral sclerosis. Muscle Nerve 1994; 17: 217-223.

36. Mills KR. The natural history of central motor abnormalities in amyotrophic lateral sclerosis. Brain 2003; 126: 2558-2566.

37. Rakowicz M. Znaczenie przezczaszkowej stymulacji magnetycznej w ocenie zajęcia ośrodkowego neuronu ruchowego w stwardnieniu zanikowym bocznym. [W:] Choroby rdzenia kręgowego. Banach M, Bogucki A, Liberski (red.). Medycyna Praktyczna, Kraków: 2006; str. 149-154.

38. Humm AM, Magistris MR, Truffert A, et al. Central motor conduction differs between acute relapsing–remitting and chronic progressive multiple sclerosis. Clin Neurophysiol 2003; 114: 2196-2203.

39. Humm AM, Beer S, Kool J, et al. Quantification of Uhthoff’s phenomenon in multiple sclerosis: a magnetic stimulation study. Clin Neurophysiol 2004; 115: 2493-2501.

40. Jones SM, Streletz LJ, Raab VE, et al. Lower extremity motor evoked-potentials in multiple-sclerosis. Arch Neurol 1991; 48: 944-948.

41. Fuhr P, Borggrefe-Chappuis A, Schindler C, Kappos L. Visual and motor evoked potentials in the course of multiple sclerosis. Brain 2001; 124: 2162-2168.

42. Mc Donald WI, Compston A, Edan G, et al. Recommended diagnostic criteria for multiple sclerosis: guidelines from the international panel on the diagnosis of multiple sclerosis. Ann Neurol 2001; 50: 121-127.

43. Di Lazzaro V, Molinari M, Restuccia D, et al. Cerebro-cerebellar interactions in man: neurophysiological studies in patients with focal cerebellar lesions. Electroencephalogr Clin Neurophysiol 1994; 93: 27-34.

44. Schriefer TN, Mills KR, Murray NM, Hess CW. Evaluation of proximal facial nerve conduction by transcranial magnetic stimulation. J Neurol Neurosurg Psychiatry 1988; 51: 60-66.

45. Rosler KM, Magistris MR, Glocker FX, et al. Electrophysiological characteristics of lesions in facial palsies of different etiologies. A study using electrical and magnetic stimulation techniques. Electroencephalogr Clin Neurophysiol 1995; 97: 355-368.

46. Hallett M. Movement disorders. Handbook of Clinical Neurophysiology. Tom 1. Elsevier, Amsterdam 2003.

47. Abbruzzese G, Tabaton M, Morena M, et al. Motor and sensory evoked potentials in progressive supranuclear palsy. Mov Disord 1991; 6: 49-54.

48. Abbruzzese G, Marchese R, Trompetto C. Sensory and motor evoked potentials in multiple system atrophy: a comparative study with Parkinson’s disease. Mov Disord 1997; 12: 315-21.

49. De Rosa A, Volpe G, Marcantonio L, et al. Neurophysiological evidence of corticospinal tract abnormality in patients with Parkin mutations. J Neurol 2006; 253: 275-279.

50. Wolters A, Classen J, Kunesch E, Grossmann A, Benecke R. Measurements of transcallosally mediated cortical inhibition for differentiating parkinsonian syndromes. Mov Disord 2004; 19: 518-528.

51. Heald A, Bates D, Cartlidge NE, French JM, Miller S. Longitudinal study of central motor conduction time following stroke. 2. Central motor conduction measured within 72 h after stroke as a predictor of functional outcome at 12 months. Brain 1993; 116: 1371-1385.

52. Aurora SK, Ahmad BK, Welch KM, et al. Transcranial magnetic stimulation confirms hyperexcitability of occipital cortex in migraine. Neurology 1998; 50: 1111-1114.

53. Vitikainen AM, Salli E, Lioumis P, et al. Applicability of nTMS in locating the motor cortical representation areas in patients with epilepsy. Acta Neurochir (Wien) 2013; 155: 507-518.

54. Di Lazzaro V, Pilato F, Dileone M, et al. In vivo cholinergic circuit evaluation in frontotemporal and Alzheimer dementias. Neurology 2006; 66: 1111-1113.

55. Lefaucheur JP. Methods of therapeutic cortical stimulation. Neurophysiol Clin 2009; 39: 1-14.

56. Antczak J, Rakowicz M, Banach M, et al. The Influence of Repetitive Transcranial Magnetic Stimulation on Sleep in Parkinson’s Disease. Biocybern Biomed Eng 2011, 31: 35-46.

57. George MS, Taylor JJ, Short EB. The expanding evidence base for rTMS treatment of depression. Curr Opin Psychiatry 2013; 26: 13-8.

Do góry