Leczenie i rokowanie
Niestety nie istnieje skuteczne leczenie przyczynowe wścieklizny, stosuje się głównie leczenie objawowe. Dotychczas w piśmiennictwie opisano jedynie 7 przypadków przeżycia wścieklizny. W pięciu z nich chorzy przed wystąpieniem objawów klinicznych otrzymali szczepionkę, jednak nikt nie otrzymał antytoksyny.17 W 2005 r. opisano szósty przypadek wyzdrowienia, mimo że pacjent nie był zaszczepiony. Była to 15-letnia dziewczynka, u której objawy wścieklizny wystąpiły miesiąc po pokąsaniu przez nietoperza. W leczeniu zastosowano eksperymentalną metodę (tzw. protokół Milwaukee stworzony przez dr. Rodneya Willoughby Jr) obejmującą śpiączkę farmakologiczną i leki przeciwwirusowe.32 W 2012 roku opisano kolejny przypadek pacjenta, który przeżył wściekliznę i był leczony według protokołu Milwaukee. Przy wypisie ze szpitala jedynym pozostałym deficytem neurologicznym było nieznaczne opadanie stopy.33 Niestety kilka innych prób leczenia zgodnie z powyższym protokołem nie powiodło się.
Leczenie eksperymentalne według protokołu Milwaukee zastosowane po raz pierwszy obejmowało podanie ketaminy w dawce 2 mg/kg/h i midazolamu w dawce 1-3,5 mg/kg/h (oba leki stosuje się w celu zmniejszenia aktywności mózgu widocznej w badaniu EEG). Ponadto stosowane były duże dawki rybawiryny (od trzeciego dnia hospitalizacji), początkowo w dawce nasycającej 33 mg/kg, następnie 16 mg/kg co 6 godzin oraz amantadyna w dawce 200 mg/dobę przez tydzień (od czwartego dnia hospitalizacji).32 Większość ekspertów nie zaleca rutynowego leczenia według protokołu Milwaukee. Leczenie eksperymentalne na oddziale intensywnej terapii można rozważyć po szczegółowym rozważeniu, czy korzyści z jego zastosowania nie będą większe niż potencjalne ryzyko oraz po uzyskaniu świadomej zgody pacjenta (jeśli nie pojawiły się u niego jeszcze zaburzenia świadomości), jego rodziny lub opiekunów prawnych, zwłaszcza gdy chory jest młody, dotychczas był zdrowy, przed wystąpieniem objawów klinicznych otrzymał szczepionkę, a choroba jest we wczesnym stadium zaawansowania klinicznego. Istnieje szansa, że zastosowane leczenie uratuje choremu życie.34,35
W leczeniu objawowym stosuje się leki uspokajające i przeciwbólowe. Opieka w warunkach oddziału intensywnej terapii może przedłużyć życie choremu o kilka tygodni.17,22
Podsumowanie
Wścieklizna w Polsce i innych krajach rozwiniętych jest chorobą bardzo rzadką, jednak należy o niej pamiętać w diagnostyce różnicowej u pacjentów z objawami zapalenia mózgu lub izolowanymi objawami porażennymi, ponieważ nadal istnieje ryzyko jej wystąpienia po pogryzieniu lub kontakcie ze śliną zakażonych zwierząt. Ponadto nasilony ruch turystyczny zwiększa ryzyko ekspozycji na wirusa przez osoby podróżujące do krajów jej występowania. Spośród wszystkich znanych chorób zakaźnych wścieklizna, obok chorób prionowych, ma najwyższy współczynnik śmiertelności. Jedyną skuteczną metodą zapobiegania chorobie zarówno przed ekspozycją, jak i po niej stanowią szczepienia.