Półpasiec jest chorobą zakaźną wywoływaną przez wirusa ospy wietrznej i półpaśca. Po jej przebyciu i zagojeniu zmian skórnych wirus przedostaje się do zwoju rdzeniowego i zwojów nerwów czaszkowych, gdzie przez wiele lat może pozostawać nieaktywny. U chorych z osłabioną odpornością może się ponownie uczynnić i wywołać półpasiec. W artykule opisano patomechanizm, epidemiologię, lokalizację, objawy i leczenie ostrej fazy choroby, a także patomechanizm, czynniki ryzyka, możliwości profilaktyki i metody leczenia utrwalonej neuralgii popółpaścowej wg medycyny opartej na faktach.

Półpasiec

Patomechanizm

Półpasiec jest chorobą zakaźną wywoływaną przez wirusa ospy wietrznej i półpaśca (VZV – varicella-zoster virus), należącego do rodziny wirusów opryszczki.^1,2 Po przechorowaniu ospy wietrznej i zagojeniu się zmian skórnych wirus przedostaje się do zwoju rdzeniowego (DRG – dorsal root ganglion), zwojów nerwów czaszkowych oraz zwojów autonomicznych układu nerwowego, gdzie może pozostawać nieaktywny przez wiele lat. W pewnych sytuacjach klinicznych ponownie się uaktywnia i wywołuje półpasiec.

Mechanizm reaktywacji wirusa nie jest do końca poznany. Zwiększone ryzyko dotyczy osób w wieku podeszłym i wszystkich pacjentów z osłabioną odpornością. Reaktywacja wirusa powoduje jego gwałtowne namnażanie w obrębie DRG, w zwojach nerwów czaszkowych i rogach tylnych rdzenia kręgowego. W tych obszarach powstają zmiany zapalne, krwotoczne i martwicze. W nerwach jednego lub kilku dermatomów dotkniętych chorobą dochodzi do demielinizacji, zwłóknienia i powstawania komórkowego odczynu zapalnego. W obrębie dermatomów objętych infekcją występują bolesne wykwity o typie pęcherzyków wypełnionych płynem, a na skórze mogą pojawiać się owrzodzenia i ogniska martwicy.

Charakterystyczny dla półpaśca jest obraz zmian skórnych występujących jednostronnie w zakresie jednego lub kilku dermatomów, dlatego rozpoznanie zwykle nie nastręcza trudności.^3-5 Może także nastąpić reaktywacja wirusa bez towarzyszących zmian na skórze (zoster sine herpete), związana przyczynowo z zapaleniem mózgu, opon mózgowo-rdzeniowych, rdzenia, nerwów czaszkowych oraz waskulopatią. Rzadko w przebiegu półpaśca dochodzi do zajęcia komórek motorycznych (zoster motoricus), co objawia się niedowładem mięśni w obrębie zajętego dermatomu.^2,4,6-9

Epidemiologia

Częstość zachorowań na półpasiec wynosi średnio 3,4/1000 osób/rok. Zachorowalność rośnie wraz z wiekiem, szczególnie wyraźnie >60 r.ż. (6,8/1000 osób/rok), aby po 80 r.ż. osiągnąć >10/1000 osób/rok. Dane z przeglądu badań epidemiologicznych pochodzą z ponad 100 publikacji z prawie 30 krajów Unii Europejskiej.^2,4,10,11