W zwężeniu bezobjawowym 60-99% u kobiet należy zawsze intensywnie leczyć inne czynniki ryzyka udaru, wprowadzić zdrowy styl życia (klasa zalecenia I, poziom dowodu C), ponieważ skuteczność zabiegów na tętnicy szyjnej jest w tym przypadku wątpliwa.3 Profilaktyczną endarterektomię można wykonać jedynie w wybranej grupie pacjentek w ośrodku, w którym ryzyko powikłań nie przekracza 3%, a bezobjawowe zwężenie nie jest mniejsze niż 60% w badaniu angiograficznym lub 70% w ultrasonografii dopplerowskiej (klasa zalecenia IIa, poziom dowodu A).3,42 We wszystkich przypadkach zwężenia tętnicy szyjnej zaleca się podawanie leku przeciwpłytkowego i statyny, a stężenie cholesterolu frakcji LDL nie powinno przekraczać 100 mg/dl (<2,6 mmol/l).42 Właściwe leczenie farmakologiczne jest bardzo ważne, ponieważ ryzyko endarterektomii i stentowania zwiększało się, gdy czynniki ryzyka były leczone niewłaściwie, a zabieg wykonano po 14 dniach od udaru.42

Rzadsze przyczyny udaru u kobiet

Niedobór witaminy D3 zwiększa ryzyko udaru u kobiet po menopauzie.43 Kobiety z niedoborem witaminy D3 są obciążone większą liczbą czynników ryzyka niż kobiety z prawidłowym stężeniem 25-hydroksywitaminy D [25(OH)D]. Te czynniki to: większy BMI, podwyższone stężenie TG, niższe stężenie HDL, niższy poziom edukacji. U kobiet z niedoborem witaminy D3 większe jest także ryzyko niepomyślnego finału chorób sercowo-naczyniowych oraz zgonu.43 Warto zatem oznaczać stężenie tego związku w surowicy i uzupełniać braki – zwłaszcza u kobiet w okresie około- i postmenopauzalnym.

Depresja

Depresja dwukrotnie częściej występuje u kobiet i wykazuje związek z chorobami sercowo-naczyniowymi, w tym z udarem. Ponadto okazało się, że selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI – selective serotonin reuptake inhibitor) także mogą zwiększać ryzyko udaru.44

Używki

Z badania INTERSTROKE wynika, że jedną z głównych używek pozostaje alkohol.35 Kobiety wykazują większą wrażliwość na alkohol niż mężczyźni i jedynie mała porcja alkoholu (mniej niż jeden drink dziennie) u kobiet niebędących w ciąży nie zwiększa ryzyka udaru niedokrwiennego, a nawet jest dopuszczalna w prewencji udaru niedokrwiennego (klasa zalecenia I, poziom dowodu B).3,45 Kawa nie stanowi istotnego zagrożenia, ostatnie badania wykazały bowiem, że dopiero po piątej filiżance w ciągu dnia obserwuje się tendencję do wzrostu ryzyka udaru.46 Herbata spożywana w ilości do trzech filiżanek dziennie wykazuje działanie prewencyjne.47 Kobietom lubiącym słodycze można zaproponować do 100 g gorzkiej czekolady dziennie, ponieważ w takiej ilości nawet ogranicza ona ryzyko chorób serca i udaru.48

Podsumowanie

W prewencji udaru bardzo ważną rolę odgrywa zdrowy styl życia, który wspomaga leczenie farmakologiczne i zabiegi na tętnicach szyjnych. Składają się na niego regularna aktywność fizyczna (najlepiej codziennie przez co najmniej pół godziny), niepalenie papierosów, stosowanie diety bogatej w warzywa, owoce, oliwę z oliwek, orzechy i ziarna zbóż, z małą zawartością tłuszczów wielonasyconych. Taki styl życia zalecany jest u kobiet obciążonych czynnikami ryzyka w prewencji pierwotnej chorób sercowo-naczyniowych, w tym udaru. Zmiana stylu życia powinna dotyczyć nie jednego, ale wielu czynników ryzyka, aby skutecznie ograniczyć ryzyko udaru. Jednak długoterminową modyfikację stylu życia trudno utrzymać i często potrzebne są różne interwencje medyczne i behawioralne.3

Warto pamiętać, że u kobiet istnieją czynniki ryzyka udaru ściśle związane z płcią. Wymagają one specjalnego podejścia terapeutycznego i należy brać to pod uwagę w przypadku profilaktyki udaru u kobiet. Ważna jest także znajomość różnic dotyczących czynników ryzyka u kobiet i mężczyzn. Pozwala to na najskuteczniejszą prewencję udaru (zarówno pierwotną, jak i wtórną) u kobiet.

Do góry