Temat numeru
Skale oceniające stan funkcjonalny chorych po udarze mózgu
prof. dr hab. n. med. Józef Opara1,2
dr hab. n. med. Beata Łabuz-Roszak3,4
- W artykule przeglądowym na podstawie International Classification of Functioning, Disability and Health przedstawiono najczęściej stosowane skale służące do oceny stanu funkcjonalnego chorych po udarze mózgu
- Omówione skale są przydatne nie tylko w badaniach klinicznych, ale także w codziennej praktyce lekarskiej i pielęgniarskiej, w pracy fizjoterapeutów, psychologów, terapeutów zajęciowych, pracowników socjalnych, organizatorów opieki zdrowotnej, w orzecznictwie i wielu innych przypadkach
Wiele raportów potwierdza, że udar mózgu (UM) jest trzecią w kolejności przyczyną zgonów i pierwszą niepełnosprawności dorosłych w krajach rozwiniętych1. Uszkodzenie układu nerwowego powoduje w takim przypadku wystąpienie wielu objawów, takich jak niedowład połowiczy, niedowład mięśni twarzy i połowy języka spowodowany ośrodkowym uszkodzeniem nerwu twarzowego i podjęzykowego, zaburzenia połykania (dysfagia), połowicze zaburzenia czucia (hemianestezja), zaburzenia mowy (afazja i dyzartria), zaburzenia wyższych czynności nerwowych, zespół połowiczego zaniedbywania przestrzennego (spatial hemineglect), niedowidzenie połowicze jednoimienne i inne. U chorego po UM w wyniku uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego następuje ograniczenie samodzielności w wykonywaniu czynności życia codziennego (ADL – activities of daily living), co prowadzi niejednokrotnie do zależności od otoczenia, dochodzi do pogorszenia jakości życia. Pojawiają się objawy zaburzeń wielu funkcji, w tym mowy, kończyny górnej, chodzenia, utrzymania równowagi, koordynacji. Jednymi z najbardziej rozpowszechnionych sposobów oceny tych funkcji są skale klinimetryczne.
Klinimetria
Klinimetria (clinimetrics) zapoczątkowana została w 1983 r. przez profesora Alvana Feinsteina, internistę i epidemiologa z Uniwersytetu Yale2, zaś w odniesieniu do UM w 1987 r. przez Kjella Asplunda, profesora medycyny z Uniwersytetu Umeå, znanego jako jeden z twórców Scandinavian Stroke Scale3. Termin ten oznacza punktowy pomiar zjawisk klinicznych występujących u pacjenta (scoring scales). Umożliwia on ocenę wyników leczenia neurologicznego i rehabilitacji zarówno praktykom, jak i badaczom naukowym. Chociaż chronologicznie najstarszymi ze znanych skal są skala Rankina (1957)4 i skala Barthel (1963)5, historycznie najstarsza jest pierwsza skala udarów opublikowana w 1972 r. przez Mathew i wsp., przeznaczona dla chorych po udarze niedokrwiennym mózgu, stworzona w celu obiektywizacji wpływu glicerolu na wyniki leczenia chorych z ostrym zawałem mózgu6.
