Przykłady zastosowań USG

Istnieje szereg wskazań okulistycznych do wykonania badania ultrasonograficznego. Część z nich dotyczy stanów pourazowych.1,4-6

Do najczęstszych wskazań należą:

  • niemożność bezpośredniej wizualizacji wewnętrznych struktur anatomicznych gałki ocznej – nieprzezierne ośrodki optyczne (np. bielmo rogówki, wylew krwi lub wysięk ropny w komorze przedniej albo w ciele szklistym, zaćma dojrzała itp.) lub wąska źrenica uniemożliwiająca wgląd na dno oka
  • ocena struktur anatomicznych oczodołu
  • ocena morfologiczna struktur anatomicznych gałki ocznej i ich zniekształceń (np. zwichnięcia soczewki do ciała szklistego, zwichnięcia sztucznej soczewki, stanu tylnej torebki soczewki)
  • ocena ściany gałki ocznej (np. pęknięcia gałki ocznej)
  • ocena kształtu gałki ocznej
  • ocena patologii ciała szklistego (takich jak tylne odłączenie ciała szklistego, wylew krwi, wysięk zapalny w przebiegu zapalenia wnętrza gałki ocznej, ślad po przejściu ciała obcego przez ciało szkliste)
  • zmiany patologiczne błony naczyniowej (np. odłączenie naczyniówki, podnaczyniówkowy wylew krwi)
  • zmiany patologiczne siatkówki (np. rozwarstwienie, odwarstwienie siatkówki, proliferacje szklistkowo-siatkówkowe)
  • zmiany patologiczne nerwu wzrokowego
  • określenie dokładnej topografii ciała obcego wewnątrzgałkowego oraz inne zmiany patologiczne.1,2,4-6

W przypadku zmian przedniego odcinka oka, czyli zmian obejmujących rogówkę, komorę przednią, soczewkę, kąt przesączania, a także w przypadku odłączenia ciała rzęskowego, wylewu krwi lub wysięku ropnego w komorze przedniej, szczególnie przydatnym badaniem jest UBM. Technika UBM umożliwia obrazowanie tkanek do głębokości 5 mm dzięki wykorzystywaniu głowic o wysokiej częstotliwości, czyli równocześnie o słabszej penetracji ultradźwięków do tkanek niż w przypadku prezentacji B.1,4,5 Badanie UBM nie jest zalecane u chorych z otwartą raną oka.4

Należy pamiętać, aby u chorych po urazie wykonywać badanie USG szczególnie delikatnie i ostrożnie. Powinno się unikać uciskania sondą na gałkę oczną, gdyż mogłoby to spowodować dodatkowe uszkodzenia gałki ocznej i zwiększyć już i tak zwykle silny ból odczuwany przez pacjenta. Czasem w wykonaniu badania pomaga podanie kropli miejscowo znieczulających.5 Warto także pamiętać, iż badanie USG oka z raną jest obarczone ryzykiem wypadnięcia tkanek oraz spowodowania zakażenia, niezwykle ważne jest zatem zachowanie sterylnych warunków (odkażenie sondy). U chorych z otwartą raną można rozważyć wykonanie USG po jej chirurgicznym zamknięciu.4

Po utworzeniu się masywnego krwiaka powiek silne tłumienie sygnału uniemożliwia czasem przeprowadzenie badania.

Ocena struktur anatomicznych gałki ocznej

Podczas badania USG należy zwrócić uwagę na kształt gałki ocznej oraz ciągłość jej ścian, co może być trudne, jeśli doszło do wylewu krwi obejmującego ciało szkliste i okolicę przyścienną na zewnątrz gałki ocznej oraz w razie znacznej hipotonii, np. po urazie perforującym. Zwykle jednak u chorych z raną pełnościenną możliwe jest uwidocznienie braku ciągłości ściany gałki ocznej.5 Warto pamiętać, iż w następstwie urazów tępych pęknięcia twardówki powstają najczęściej w okolicy przyczepów mięśni prostych, ponieważ twardówka jest tam najcieńsza.

Badanie USG pomaga w ocenie skutków urazu zamkniętego, np. podwichnięcia soczewki lub zwichnięcia soczewki do ciała szklistego (ryc. 1), pozwala też na ocenę ciała szklistego, siatkówki i naczyniówki.

Czasem na skutek urazu tępego dochodzi do zwichnięcia sztucznej soczewki do ciała szklistego. Także wtedy badanie USG pozwala na ustalenie rozpoznania (umożliwia wizualizację i ocenę lokalizacji zwichniętej sztucznej soczewki) oraz uwidocznienie uszkodzeń współistniejących. Po stwierdzeniu zwichnięcia soczewki można wykorzystać sondę USG pracującą w projekcji A do wykonania pomiaru długości gałki ocznej, który jako element biometrii posłuży do obliczenia mocy wtórnego wszczepu sztucznej soczewki wewnątrzgałkowej (ryc. 1).

Ocena patologii ciała szklistego

W badaniu USG dobrze widoczne są zmiany trudne do uchwycenia w badaniu w lampie szczelinowej, np. całkowite lub niecałkowite tylne odłączenie ciała szklistego (ryc. 2) lub rozwarstwienie kory ciała szklistego. Dostrzegalne są wówczas cienkie hiperechogeniczne linie (ale o dość niskiej echogeniczności), równoległe do ściany gałki ocznej.

Czasem wysycenie granicy niecałkowicie odłączonego ciała szklistego jest tak duże, że może imitować odwarstwienie siatkówki. W różnicowaniu należy wziąć pod uwagę, iż w odwarstwieniu siatkówki można uwidocznić jej przyczep do tarczy nerwu wzrokowego w dwóch prostopadłych do siebie płaszczyznach, zaś w tylnym odłączeniu ciała szklistego jego przyczep do tarczy nerwu wzrokowego jest widoczny tylko w jednej płaszczyźnie.5

W badaniu USG dobrze widoczne są także inne zmiany, do powstania których doszło w wyniku urazu, np. pourazowy wylew krwi do ciała szklistego (widoczne są wówczas liczne hiperechogeniczne zagęszczenia) (ryc. 3), wkleszczenie ciała szklistego w ranę lub zapalenie wnętrza gałki ocznej.4

W przebiegu zapalenia wnętrza gałki ocznej wgląd w dno oka często znacznie się pogarsza. Badanie USG może być wówczas jedyną metodą diagnostyczną pozwalającą na ocenę nasilenia wysięku zapalnego (oraz monitorowanie jego zmian), umożliwia też ocenę stanu siatkówki i naczyniówki przed diagnostyczną biopsją ciała szklistego.

U chorych z ostrym tylnym odłączeniem ciała szklistego w badaniu USG często można także uwidocznić przedarcie siatkówki, czasem z towarzyszącymi mętami pokrwotocznymi spowodowanymi przedarciem naczynia krwionośnego (tzw. awulsja naczynia).5 Czasem możliwe jest także uwidocznienie wylewu krwi do przestrzeni przedsiatkówkowej (pozaszklistkowej).

Do przyczyn pourazowego krwawienia do ciała szklistego może należeć zarówno pęknięcie gałki ocznej powstałe na skutek urazu penetrującego, jak i urazu tępego, uraz z ciałem obcym wewnątrzgałkowym, przedarcie siatkówki czy też odwarstwienie siatkówki.

Charakterystyczną jednostką kliniczną jest zespół Tersona, czyli wylew krwi do ciała szklistego współistniejący z krwotokiem podpajęczynówkowym. Uważa się, iż krwawienie wewnątrzgałkowe wynika z podwyższenia ciśnienia w zatoce jamistej, które powoduje zastój żylny w naczyniach siatkówki (ryc. 4).6

Do góry