Ocena zmian patologicznych siatkówki i naczyniówki
W badaniu USG wykonywanym z powodu urazu gałki ocznej można uwidocznić szereg zmian patologicznych tylnego odcinka oka. Możliwe jest stwierdzenie całkowitego lub niecałkowitego odwarstwienia siatkówki neurosensorycznej (ryc. 5) z towarzyszącym wylewem krwi do ciała szklistego (ryc. 6) lub bez niego, a także przedarć, w tym przedarć olbrzymich (powyżej 90 stopni), lub oderwania siatkówki od rąbka zębatego (dializę). Czasem obserwuje się podsiatkówkowy wylew krwi.
Po rozpoznaniu odwarstwienia siatkówki powinno się poszukać miejsc jej przedarcia lub otworów, co nie zawsze jest możliwe ze względu na niewielkie rozmiary otworów i ograniczoną rozdzielczość aparatu USG.5 Wykonując badanie, należy opisać rozległość odwarstwienia, stosując jako miarę podział tarczy zegarowej (system 12-godzinny). Siatkówkę zawsze należy oceniać jednocześnie z ciałem szklistym oraz oceną dynamiczną (kinetyczną) podczas ruchów gałki ocznej. Jeśli odwarstwienie siatkówki trwa długo, można uwidocznić torbiele śródsiatkówkowe, lejek odwarstwionej siatkówki lub witreoretinopatię proliferacyjną.5
Niekiedy widoczne jest odłączenie naczyniówki, które może być powikłaniem odwarstwienia siatkówki, następstwem samego urazu gałki ocznej (ryc. 7 i 8) lub powstaje wtórnie do pourazowego zapalenia wewnątrzgałkowego.
Badanie USG pozwala na potwierdzenie odłączenia naczyniówki, a także na różnicowanie między odłączeniem wysiękowym (np. na skutek nieszczelności rany powodującej hipotonię, po operacjach wgłabiających, po witrektomii lub innych zabiegach) a krwotocznym (np. po drenażu płynu podsiatkówkowego, na skutek krwotoku wypierającego, w wyniku uszkodzenia naczynia na skutek urazu itp.).
Ultrasonograficzne badanie siatkówki jest też elementem oceny przedoperacyjnej, planowania strategii terapeutycznej oraz określenia skuteczności leczenia chirurgicznego odwarstwienia siatkówki. Często możliwe jest uwidocznienie plomby lub opaski, a także ocena stanu ciała szklistego, stanu siatkówki i trakcji szklistkowo-siatkówkowych oraz stanu naczyniówki i twardówki (ryc. 9).5
Możliwe jest zidentyfikowanie przyczyn niepowodzenia leczenia chirurgicznego, takich jak zbyt słabe wgłobienie lub założenie plomby w nieprawidłowej lokalizacji z dala od otworu.
Ocena ciała obcego wewnątrzgałkowego
Ultrasonografia pozwala na wykrycie ciał obcych zarówno pochłaniających promienie rentgenowskie, jak i niepochłaniających ich (tzw. cieniodajnych i niecieniodajnych), m.in. szklanych, plastikowych lub drewnianych (ryc. 10,11 i 12).
Zwykle (w około 85% przypadków) uraz z obecnością ciała obcego występuje u mężczyzn.7 W przeciwieństwie do badań radiologicznych w badaniu USG widoczne są wszystkie rodzaje ciał obcych, możliwa jest też dokładna ocena położenia ciała obcego względem ściany gałki ocznej. Ciała obce metaliczne dają echa o wysokiej amplitudzie już przy niewielkiej czułości aparatu, zaś ciała obce niemetaliczne dają echa o amplitudzie mniejszej.1
W badaniu USG należy ocenić liczbę ciał obcych, ich wielkość, a także zmiany współistniejące, np. wylew krwi do ciała szklistego, odwarstwienie siatkówki, lokalizację ciała obcego (jego położenie względem ściany gałki ocznej), cechy zapalenia wewnątrzgałkowego itp. Charakterystyczne jest tłumienie sygnału za ciałem obcym. Dokładna lokalizacja ciała obcego jest bardzo istotna, od niej zależy bowiem wybór odpowiedniej strategii terapeutycznej. Wykonanie badania USG nie zastępuje wprawdzie tomografii komputerowej, może jednak ułatwić lepszą ocenę współistniejących uszkodzeń oraz relację położenia ciała obcego w stosunku do ściany gałki ocznej.
Lokalizując ciała obce, należy pamiętać, że mogą się one przemieszczać podczas badania, a czasem są trudno dostępne, np. mogą być usytuowane za tęczówką, w kącie przesączania lub na obszarze krwotoku pod siatkówką.4
Podsumowanie
Badanie USG w prezentacji B jest cenną metodą diagnostyczną u chorych po urazach gałki ocznej. Choć badanie gałki ocznej po urazie jest trudne, zwłaszcza przy nieprzeziernych ośrodkach optycznych, badanie USG pozwala na szybką diagnostykę i wczesne podejmowanie decyzji terapeutycznych.
Obrazy prezentowane w niniejszej pracy pochodzą z archiwum Kliniki Chorób Oczu I Katedry Chorób Oczu Uniwersytetu Medycznego w Łodzi.