Zastosowanie ultrasonografii dopplerowskiej w okulistycznej praktyce klinicznej – wybrane przykłady
dr n. med. Arkadiusz Zegadło1
dr hab. n. med. Joanna Wierzbowska, prof. nadzw. WIM2
dr n. med. Artur Maliborski1
- W artykule przedstawiono, na podstawie doświadczeń autorów, wybrane przykłady użycia ultrasonografii dopplerowskiej w praktyce klinicznej
- Omówiono też możliwości i ograniczenia ultrasonografii dopplerowskiej z użyciem koloru
Ocena naczyń przy użyciu ultrasonografii dopplerowskiej
Naczynia pozagałkowe są strukturami na tyle drobnymi, że skanowanie metodami MR i TK nie pozwala na ich uwidocznienie poza tętnicą oczną. Pozostałe tętnice są widoczne tylko dzięki wykorzystaniu zjawiska przesunięcia dopplerowskiego w USG. Rutynowo w ultrasonografii dopplerowskiej ocenia się przepływy w tętnicy ocznej (OA – ophthalmic artery), tętnicy i żyle środkowej siatkówki (CRA – central retinal artery i CRV – central retinal vein), tętnicach rzęskowych tylnych krótkich (SPCA – short posterior ciliary artery) po stronie nosowej i skroniowej nerwu wzrokowego. Chociaż pomiary przepływu krwi w tętnicy ocznej są cenne, należy zdawać sobie sprawę, że naczynie to obejmuje szereg gałązek nieunaczyniających oka, takich jak tętnica łzowa czy tętnice sitowe. Należy to wziąć pod uwagę przy interpretacji zmian przepływu krwi mierzonych w badaniu USG z użyciem koloru (CDI – color doppler imaging) w tętnicy ocznej.
Tętnica środkowa siatkówki i jednoimienna żyła przebiegają w centralnej części pasma przedniego odcinka nerwu wzrokowego i są jedynymi naczyniami o stałym anatomicznym przebiegu. Z uwagi na fizjologiczne zwężenie CRA znajdujące się około 2 mm przed tarczą nerwu wzrokowego, spowodowane przez perforatory w blaszce sitowej, prawidłowo tętnicę tę należy badać w odległości >2 mm od ściany gałki ocznej. Wyniki pomiaru CRA w miejscu tego zwężenia są nieprawdziwe, a zmierzone prędkości istotnie wyższe od rzeczywistych1.
Przepływy w tętnicach rzęskowych tylnych krótkich bada się na poziomie CRA i CRV. Należy pamiętać, że USG nie pozwala na identyfikację pojedynczych naczyń SPCA i ich różnicowanie na pęczki okołonerwowe i obwodowe. Gałązki obwodowe SPCA nie unaczyniają tarczy nerwu wzrokowego, co stanowi kolejne ograniczenie tej metody2. Z zasady wykonuje się badanie naczyń położonych jak najbliżej echa nerwu wzrokowego. Przepływ w CRV może być określany jednocześnie z pomiarami w CRA. Odnosząc się do sinusoidalnego kształtu spektrum CRV, do charakterystyki przepływów w tym naczyniu użyto określeń maksymalnej i minimalnej prędkości przepływu krwi. Miejsca pomiarów przedstawiono schematycznie na rycinie 1.
Dodatkowo badanie dopplerowskie umożliwia jakościową ocenę przepływów w naczyniówce, co pomaga w jej identyfikacji w ścianie gałki ocznej (ryc. 2).
