Ortoptyka

Przyczyny wyrównawczego ustawienia głowy – wprowadzenie do zagadnienia

dr n. med. Justyna Simiera

mgr Agnieszka Rosa ortoptysta, pedagog, terapeuta zajęciowy. Redaktor merytoryczna działu ortoptyka

Zakład Patofizjologii Widzenia Obuocznego i Leczenia Zeza, I Katedra Chorób Oczu, Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Adres do korespondencji:

mgr Agnieszka Rosa

Centrum Orticus

ul. Kościuszki 10, 05-825 Grodzisk Mazowiecki

e-mail: agarosa@vp.pl

  • W artykule przedstawiono najczęstsze przyczyny wyrównawczego ustawienia głowy ze szczególnym uwzględnieniem często spotykanych schorzeń okulistycznych i zaburzeń posturalnych oraz omówiono najważniejsze badania służące do skutecznego przeprowadzenia diagnostyki różnicowej

Nieprawidłowe ustawienie głowy (AHP – abnormal head posture) można często obserwować nie tylko u pacjentów okulistycznych. Przyczyny występowania asymetrycznego ustawienia głowy u dzieci lub dorosłych są złożone i wymagają interdyscyplinarnej diagnostyki okulistycznej, ortoptycznej, pediatrycznej, neurologicznej, fizjoterapeutycznej, ortopedycznej i laryngologicznej1. Zaobserwowanie tej nieprawidłowości u pacjenta powinno skłaniać do dalszej diagnostyki w celu ustalenia przyczyny zaburzenia oraz ewentualnego wdrożenia leczenia.

Wyrównawcze ustawienie głowy (WUG) może się pojawić jako odpowiedź na zaburzenia posturalne, np. jako reakcja nastawcza przy asymetrycznym wzorcu posturalnym (przechylenie głowy zazwyczaj w kierunku strony skróconej). Dodatkowo może być konsekwencją zaburzeń ośrodkowego układu nerwowego, np. w przypadku hemiplegii, czy zaburzeń układu wzrokowego2,3. Z drugiej strony podłożem WUG może być jednostronny niedosłuch3. Jak widać, patogeneza tego objawu jest różnorodna i czasami trudno jednoznacznie ustalić bezpośrednią przyczynę wyrównawczego, asymetrycznego ustawienia głowy, dlatego tak ważne jest wielospecjalistyczne podejście do pacjenta.

W niniejszym opracowaniu przedstawiono najczęstsze przyczyny WUG ze szczególnym uwzględnieniem często spotykanych schorzeń okulistycznych i zaburzeń posturalnych oraz omówiono najważniejsze badania niezbędne do skutecznego przeprowadzenia diagnostyki różnicowej.

Definiując nieprawidłowe ustawienie głowy, odnosimy się do prawidłowej pozycji głowy rozpatrywanej w trzech płaszczyznach ruchu: czołowej, strzałkowej i horyzontalnej. Wyrównawcze ustawienie głowy może występować względem jednej płaszczyzny lub kilku płaszczyzn w charakterystycznej dla konkretnych zaburzeń kombinacji.

Nieprawidłowa pozycja głowy może mieć charakter (ryc. 1):

  • skręcenia głowy w prawą lub lewą stronę względem pozycji wyjściowej w płaszczyźnie czołowej
  • obniżenia lub uniesienia podbródka względem pozycji wyjściowej w płaszczyźnie horyzontalnej
  • przechylenia głowy na prawą lub lewą stronę w płaszczyźnie strzałkowej.

Epidemiologia wyrównawczego ustawienia głowy

Trudno dokładnie określić częstość występowania WUG w populacji ze względu na niewielką liczbę opublikowanych badań zawierających rzetelne dane epidemiologiczne. Boricean i Barar odnotowali WUG u 5,6% populacji ogólnej i 3,2% populacji dziecięcej4...

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Przyczyny wyrównawczego ustawienia głowy

Wyrównawcze ustawienie głowy pojawia się w wyniku zakłóceń transmisji informacji przesyłanych przez narząd wzroku, w tym mięśni zewnątrzgałkowych oraz zaopatrujących ich nerwów czaszkowych [...]

Kręcz szyjny a kręcz oczny

Kręcz szyi o podłożu mięśniowym może mieć etiologię wrodzoną lub nabytą i występować w każdym wieku w zależności od przyczyny. Wrodzony kręcz szyi jest definiowany [...]

Diagnostyka różnicowa

Postępowanie diagnostyczne należy rozpocząć od rozstrzygnięcia, czy podłożem nieprawidłowego ustawienia głowy są przyczyny okulistyczne czy pozaokulistyczne. Odpowiedź na to pytanie można [...]

Najczęstsze zaburzenia mięśni gałkoruchowych powodujące WUG

Całkowite lub częściowe porażenie mięśnia skośnego górnego jest najczęstszym schorzeniem odpowiedzialnym za powstanie WUG i jednocześnie najczęstszym w praktyce okulistycznej izolowanym zaburzeniem wywołującym [...]

Inne przyczyny okulistyczne wywołujące WUG

Pacjent z oczopląsem często odkrywa taki kierunek spojrzenia, przy którym ruchy oczopląsowe są najmniej zaznaczone (strefa ciszy). Jeżeli ta neutralna strefa zlokalizowana [...]

Konsekwencje nieleczonego WUG

Wyrównawcze ustawienie głowy może zostać łatwo przeoczone, dlatego każdy pacjent z nieprawidłowym ustawieniem głowy wymaga szczególnej uwagi i szerokiej diagnostyki różnicowej. Nawet niewielka [...]

Do góry