Dążymy do celu
Zaburzenia rekonstytucji odporności po transplantacji komórek krwiotwórczych
Dr n. med. Ewa Karakulska-Prystupiuk
Prof. dr hab. med. Jadwiga Dwilewicz-Trojaczek
Zabiegi przeszczepienia komórek krwiotwórczych (ang. hematopoietic stem cell transplantation – HSCT) stają się w ostatnich latach coraz powszechniejszą metodą leczenia chorób rozrostowych układu krwiotwórczego. W 2014 roku łączna liczba wykonanych zabiegów alo- i autotransplantacji komórek krwiotwórczych w Polsce przekroczyła rocznie 1400, a na świecie ponad 40 000.[1,2]
Przeszczepienie macierzystych komórek krwiotwórczych poprzedza intensywna chemio- lub radiochemioterapia, podawana z zamiarem radykalnego zniszczenia choroby układu krwiotwórczego (najczęściej choroby nowotworowej). Aby osiągnąć ten cel, stosuje się napromienianie całego ciała lub cytostatyki w dawkach znacznie wyższych niż konwencjonalne. Taka procedura prowadzi do zamierzonego, nieodwracalnego uszkodzenia szpiku (czyli mieloablacji), ale powoduje także uszkodzenie innych narządów, m.in. grasicy. Uszkodzenie nadrzędnych narządów limfopoetycznych, tj. szpiku i grasicy, jest przyczyną złożonych zaburzeń odporności, na które cierpią biorcy komórek krwiotwórczych. Obserwuje się niedobory odporności ilościowe i jakościowe, które prowadzą do upośledzenia odporności komórkowej, humoralnej, uszkodzenia pamięci odpornościowej. Upośledzenie funkcji śledziony i centrów rozrodczych obwodowych węzłów chłonnych dodatkowo pogłębia te zaburzenia.[14]
Odbudowa mechanizmów odporności jest długotrwałym, wielomiesięcznym procesem, co przyczynia się do wysokiej podatności rekonwalescentów po transplantacji komórek krwiotwórczych na występowanie powikłań infekcyjnych, często infekcji wielodrobnoustrojowych, które mogą stanowić śmiertelne zagrożenie. Przewlekłe zaburzenia odporności komórkowej, potęgowane dodatkowo przez chorobę przeszczep przeciw gospodarzowi i stosowane leczenie immunosupresyjne zwiększają ryzyko wtórnych nowotworów, a same z siebie zwiększają ryzyko nawrotu choroby podstawowej.
Wiele badań klinicznych podkreśla znaczenie rokownicze szybkości regeneracji poszczególnych subpopulacji komórek T.[2,3]
Szczególną grupę chorych po transplantacji komórek krwiotwórczych stanowią chorzy z chorobą przeszczep przeciw gospodarzowi (GvHD), u których zaburzenia rekonstytucji są najbardziej nasilone i długotrwałe.[8,18]
Opis rekonstytucji
Po podaniu chemioradioterapii kondycjonującej dochodzi do jatrogennej aplazji (uszkodzenia wszystkich linii krwiotwórczych biorcy). Szybkość rekonstytucji po transplantacji zależy od cech biorcy, cech dawcy i składu komórkowego materiału stanowiącego przeszczep.
